Links, en vooral de sociaal-democratie, als verdedigers van het imperialisme/kolonialisme

“Indië los van Holland!” - er hoort “nu” achter maar dat weerklonk niet altijd. De houding van de sociaal-democraten tegenover het kolonialisme is in de loop der jaren van dubbelzinnig naar een al dan niet gespeeld morrend “voor!” geëvolueerd. Er viel beschavingswerk te verrichten en zo niet, dan was er toch te werken of zelfs te verdienen. Een vooraanstaand sociaal-democraat als Henri van Kol was onbeschaamd “planter” zoals de term luidde – wat niet direct inhield dat hij gebogen over het veld gewassen aan het plaatsen was. Men zou zeggen dat het gewenste internationalisme als vanzelfsprekend antikolonialisme met zich meebracht. Maar ook de zich als zuiverder in de leer presenterende communisten waren – in ieder geval in Nederland – niet van harte steeds antikoloniaal. Toen de sociaal-democraten eindelijk serieus deelnamen aan de regering werkten zij mee aan het voeren van koloniale oorlog tegen het Indonesische onafhankelijkheidsstreven. Hoewel het wettelijk niet toegestaan was dienstplichtigen in te zetten in de oorlog overzee werkten de kabinetten-Beel en -Drees hier volledig aan mee, en werden dienstweigeraars juist gecriminaliseerd. Het was aan de communisten en anarchisten om deze weigeraars te steunen, zelfs te helpen onderduiken, iets wat tot nog tien jaar na het einde van de bezetting doorspeelde.

Toen Nieuw-Guinea “speelde” en de PvdA niet meer in de regering zat was de partij plotselig tegen het inzetten van dienstplichtigen in wat mogelijk een oorlog zou worden – zo ver is het niet gekomen maar dat is niet de verdienste van de PvdA. Voor de steun aan de (weinig talrijke) dienstweigeraars waren er de Pacifistisch Socialistische Partij en de anarchisten. Meer hierover ten dele hier.

Spanje was aan het begin van de vorige eeuw een geheel ontmanteld wereldrijk. De laatste overzeese bezittingen in Amerika en de Stille Oceaan waren buitgemaakt door de Verenigde Staten, enkele vlekjes op de Marokkaanse kust en aan de Golf van Guinea en de huidige Atlantische Sahara resteerden. Het Spaanse regime besloot evenwel om samen met Frankrijk alsnog het buurland Marokko aan te vallen, om in ieder geval de toegang tot de Middellandse Zee te beheersen. De bezettingsoorlog duurde zeker tot 1927. En wat van belang is op te merken: toen “links” in de Tweede Republiek de regering vormde is er geen sprake geweest van het dekoloniseren. Eerder was er groot verzet geweest tegen de koloniale oorlog, dat bloedig gesmoord werd (de Semana Trágica, 25-30 juli 1909). Of het overboord zetten van het antikolonialisme hier iets mee te maken had zou ik niet kunnen zeggen, maar Marokko was de uitvalsbasis van de fascistische legermacht die de staatsgreep pleegde waarmee de burgeroorlog begon. Misschien heeft verslapping op het punt van antikolonialisme dus mede de republiek en daarmee links Spanje de das om gedaan – maar dat is een “als... dan”-historische gedachte; het is niet zo gegaan.

Het zwaarste requisitoir geldt evenwel de Britse sociaal-democratie. De zozeer geprezen regering-Attlee heeft India en Pakistan een bloedige oorlog laten voeren bij het begin van de onafhankelijkheid, waarbij miljoenen mensen op de vlucht zijn gejaagd. Het Britse leger voerde tot 1947 met de VS oorlog tegen de partizanen van Griekenland, die beslist niet aan de macht mochten komen. Uit Palestina trokken de Britten zich lafhartig terug met de officieuze mededeling "jullie zoeken het verder wel uit.” En oorspronkelijk wilde de regering-Attlee verder geen onafhankelijkheid aan koloniën verlenen, want intussen was het Rode Gevaar uitgevonden dat onmiddellijk die koloniën zou overnemen. Het was dus nota bene aan de Tories om de dekolonisering van een groot deel van Afrika door te laten gaan – niet van harte of volledig, en meestal met ongelijk oorlogsgeweld.

Het was Labour dat de deportatie van de Chagossianen op last van de VS begon; dat via wapenleveranties en “adviseurs” de quick kill die miljoenen Biafranen het leven kostte organiseerde; dat met de staart tussen de benen de aftocht liet blazen uit Zuid-Jemen en in 1975-76 in Oman het gebied waar de guerrilla actief was naar het stenen tijdperk terugbombardeerde naar eigen zeggen. En het was opnieuw Labour dat meewerkte aan de inrichting van narcostaat Kosovo door middel van het bombarderen van Servië en dat van harte meedeed aan de invasies in Afghanistan en Irak.

Wat zou het mooi zijn geweest als in ieder geval onder Blairs Labour dit laatste niet was gedaan en wel de grondslag was gelegd voor vrede in de zes graafschappen die vaak Noord-Ierland worden genoemd. Het beëindigen van de bloedige erfenis van Brits kolonialisme alhier zou Blair als vredestichter de geschiedenis hebben kunnen doen ingaan. Nu is hij iemand, en hij niet alleen, die naar de normen van Neurenberg opgehangen zou moeten worden, wat niet zal gebeuren.

- Eerder verschenen onder andere titel op Krapuul