22 mei, 2020

Festival van het kleinburgerdom. Verkenningen in de jaren zestig III

In beeld op televisie waren nauwelijks of niet geklede dansende zwarte vrouwen. Een Leerzame Documentaire over Verre Volkeren. "Zielig evengoed hè," zei mijn oma over die naaktheid. Wat er allemaal in die reactie schuilging, ik ga er niet over speculeren nu.
Naaktheid was in dat soort films op tv ook te zien vanuit Overzeese Gebiedsdelen: de binnenlanden van Suriname, Nieuw-Guinea. Nederlandse rijksburgers. Ik weet nog wel hoe ik het vond.
Maar hee, hihi haha hola hoepla, Phil Bloom, knipoog knipoog por por.
Zij komt natuurlijk ook als Baanbrekende Televisie langs in Piet de Rooy's Alles! En wel nu! De eerste Naakte Vrouw op de Nederlandse televisie.
Die Anderen waren geen vrouw, die waren object van leerzaamheid. Over de mannen zwijg ik dan maar. Wie was de zogenaamde eerste naakte man op de loerdoos? Geen Rijksburger, ongetwijfeld, maar wie wel wordt niet in de obligate verhalen uit de - hm - doeken gedaan.

De racistische en de koloniale blik zijn moeilijk te scheiden. Er zit ook een cultus van mannelijke overweldiging in. Het oriëntalisme is dunkt mij wel ontmaskerd, wat niet betekent dat het niet voortbestaat. De koloniale penetratie van Moeder Afrika, de woorden zeggen genoeg. Ook al is de penetratie nu vervangen door de Vredesmissie, bekend of liever berucht van kransleggingen op 4 mei.

Weet u wat wat mij betreft ook kleinburgerlijk gezwatel is van zich "bewust" (nu moet je "woke" zeggen) wanende luitjes? Gezemel over boomers, een woord dat uiteraard niet toevallig ook weer geleend moet worden uit de Verenigde Staten onder leiding van Donald Trump. Net doen alsof iedereen die in een bepaald tijdvak na de bezetting geboren is een eigen huis, een vet Zwitserlevenpensioen heeft en zit te kankeren op "de jongeren". Losgezongen van ieder idee van klasse of zelfs maar, "idealistisch" maar gepast, mogelijke gezindheid van deze ouderen.

Het kleinburgerdom, je wint er de klasseoorlog niet mee.

Deel 3 van een reeks. Slot volgt.

Uitgelichte afbeelding: Door A. Vente - Beeld en Geluidwiki - Gallery: HoeplaBeeld en Geluidwiki - Gallery: Hoepla, CC BY-SA 3.0 nl, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=9829265

Anda Kerkhoven, geweldloos verzetsstrijdster, vermoord door de nazi's

Wat over haar geschreven wordt voldoet aan het profiel van de humanitaire stroming, waar het christen-anarchisme deel van was en is: vegetarisme, anti-vivisectie, principiële geweldloosheid.
Waarom verneem ik nu pas van haar bestaan? Zij was nabije familie van C. van der Hucht-Kerkhoven, wier particulier secretaris Felix Ortt heette. Dat komt dichtbij, nietwaar.


In het Quintusbos bij Glimmen ligt een gedenksteen voor Anda Kerkhoven (1919-1945). Ze is de enige Groningse studente die in de Tweede Wereldoorlog werd geëxecuteerd.

Het is 25 mei, kort na de bevrijding. De uit Appingedam afkomstige hoogleraar Rudolph Cleveringa herdenkt in Leiden de 37ste verjaardag van de Indonesische Nationale Beweging.

‘Waar er sprake was hier in Nederland van verzet, behoefden wij niet te vragen: waar zijn de Indonesiërs? Zij waren er en stonden op hun post. Zij hebben hun offers gebracht. Zij waren in de concentratiekampen, zij waren in de gevangenissen, zij waren overal...’

Zijn de woorden van Cleveringa voor Melisande Tatiana Marie (Anda) Kerkhoven bestemd? Van haar bestaan kan hij op dat moment bijna niet hebben geweten. Laat staan van haar dood.

Lees verder bij het Dagblad van het Noorden.

18 mei, 2020

Het recht, niet de macht. Verkenningen in de jaren zestig II

Deze lijst is niet willekeurig en hij speelt geen enkele rol in persoonlijk getinte gedenkschriften in de metropolen - tenzij misschien Frankrijk, waar Algerije het zwaarst woog. Het is de lijst van koloniale gebieden die in 1960 onafhankelijk zijn geworden.
  1. Kameroen
  2. Togo
  3. Madagascar
  4. Ivoorkust
  5. Kongo-Léopoldville
  6. Somalië
  7. Dahomey
  8. Niger
  9. Opper-Volta
  10. Tsjaad
  11. Centraal-Afrikaanse Republiek
  12. Kongo-Brazzaville
  13. Cyprus
  14. Gabon
  15. Senegal
  16. Nigeria
  17. Mali
  18. Mauretanië
Kongo-Leopoldstad werd via Kongo-Kinsjasa en Zaïre de Democratische Republiek Congo, waarvan de naam, afgezien van de opmerkelijke verfransing van de spelling, een hoon is. Dahomey is herdoopt tot Benin, de Volksrepubliek Benin zelfs, maar het is de weg van alle volksrepublieken gegaan. Opper-Volta werd Burkina Faso en zou een authentieke volksrepubliek hebben kunnen zijn als de charismatische president Thomas Sankara niet vermoord was in een staatsgreep.
De lijst is geordend naar tijd, de data heb ik weggelaten.
Als kind heb ik ze genoteerd, de meeste data stonden van tevoren vast, op mijn eigen scheurkalender. De jaren zestig waren begonnen. Rekenkundig klopt het niet om het zo uit te drukken. Het jaar nul bestaat niet, het zesde decennium van de twintigste eeuw begint in 1961. Maar het derde cijfer in het jaartal speelde al langer de hoofdrol in het aanduiden van decennia, en dus, ja de jaren zestig begonnen op 1 januari 1960 en eindigden op 1 januari 1970. Gevoelsmatig klopt dat ook.

Piet de Rooy stelt dat de jaren zestig al waren "uitgevonden" vlak voordat ze begonnen waren. Dat klopt wat mij betreft ook: als jongen die razend geïnteresseerd was (en is) in landkaarten vond ik het ontstaan van nieuwe landen met eigen kleuren op de staatkundige kaart fascinerend. En het strookte met mijn rechtvaardigheidsgevoel dat ze "vrij" of "onafhankelijk" werden. Daar hoefde ik niet eens puber voor te zijn. Het werd het decennium van de dekolonisering. En om nog even de persoonlijke noot er in te houden: net voorbij "de jaren zestig", op 15 januari 1970, een symbolische datum in de recente geschiedenis van Nigeria, hielden ze in deze zin op. De dag waarop Biafra capituleerde, de republiek waarvoor ik mij had ingezet in de voorafgaande tijd. Ons comité had net de tweede druk van het eigen Nederlandse boek over het land en de strijd van de drukker gekregen en plotseling leek de grootste zorg hoe af te komen van die boeken, wat op alle mogelijke manieren een ongewenste prioriteit was. Het politieke was persoonlijk en naar het colporteren kan ik vooral in verwondering terugkijken.

Nigeria/Biafra was de bloedigste episode in de postkoloniale geschiedenis van Afrika, hoewel Kongo ook toen een verborgen oorlogsslachthuis was, dat in tegenstelling tot Biafra geen literatuur geworden is (begon het met Kurt Vonnegut?). Maar in bijna alle genoemde landen is een burgeroorlog uitgebroken, product als ze zijn van strepen op de kaart, getrokken in Berlijn 1885 en later in Parijs, Londen of Brussel. De grootste postkoloniale mensenslachting vond waarschijnlijk plaats in Indonesië, waarvan de staatsgreep, de pogroms, de concentratiekampen en de uitverkoop aan de multinationals in de gedenkboeken van De Jaren Zestig fijntjes onvermeld blijven.
Hoewel Vietnam niet te verslaan is in de overzichten, en hoevelen zijn er gedood aan de Vietnamese kant, hoeveel is er verwoest? Het is een bittere overweging: als er een burgeroorlog was geweest zou er in het gedenken geen belangstelling van enige omvang zijn geweest. Maar dat is ondenkbaar om allerlei redenen.

En verder? Die onafhankelijkheid stelde niet veel voor. De "inlanders" kregen het recht, maar niet de macht zichzelf te besturen. De plundering van "grondstoffen" ging en gaat door, en de onafhankelijk verklaarde eenheden waren meer legers met een bevolking dan andersom. Naarmate ik mij weer verdiep in de postkoloniale geschiedenis van Afrikaanse landen, Nigeria/Biafra voorop, wordt het duidelijker dat die legers genoeg waren om de bevolking te terroriseren, maar niet genoeg om de normale functie van een leger te vervullen, landsverdediging. De koloniale metropool had de zeggenschap en de leiding van het leger. In het geval van Biafra is dit duidelijk genoeg: de door de Labourregering van Wilson georganiseerde "quick kill" viel nogal tegen wat snelheid betreft, door de geringe omvang en de onervarenheid van het Nigeriaanse leger, dat onthoofd was door het wegvallen van de "oosterlingen", de Igbo vooral. "Instructeurs" en "beschermingseenheden" van de Shell moesten een handje helpen.

Ja, de jaren zestig. De Shell. We zijn thuis in een klap, in 2020. Zoveel is er niet veranderd...

Deel 1

Kloosterlingen bezwijken aan coronavirus

Het Virus lijkt ook de genadeslag te leveren aan het kloosterleven als deel van het Rijke Roomse Leven.

Het coronavirus eist zijn tol in kloosters overal in Nederland. Veel kloosters melden slachtoffers, de lockdown slaat bovendien een gat in hun inkomsten uit onder meer kamerverhuur en de verkoop van abdijbier. ‘We hebben hier geen woorden voor.’(...)
Huize Bijdorp is niet het enige klooster waar corona om zich heen grijpt. Bij Nederlands grootste zustercongregatie, de Zusters van Liefde in Tilburg, bezweken vorige maand 13 van de 128 zusters binnen twee weken. Doordat de vrouwen elkaar vaak bezochten, kon het coronavirus zich razendsnel verspreiden. ,,We hebben hier geen woorden meer voor, zo heftig is deze periode voor de zusters”, zei bestuurssecretaris Judith de Raat vorige maand. Ook de mannelijke evenknie, de Fraters van Tilburg, is getroffen. Vier fraters, waaronder oud-overste Harrie van Geene, zijn inmiddels overleden.

Verder lezen bij het AD.

15 mei, 2020

Het bijzonderste aan de tijd was de soundtrack. Verkenningen in de jaren zestig I

Het boek heb ik gekocht in dagen waarin de stille dreiging niet openlijk een rol speelde - bij mijn verjaarsweekeinde in Nijmegen. Piet de Rooys "geschiedenis van de jaren zestig". Vrolijke dagen van onbekommerd in cafés zitten, ik weet het nog alsof het de dag van gisteren was - ruim twee maanden geleden, stel je voor.
Ter verstrooiing in deze irreële tijden heb ik het alsnog ter hand durven nemen. Gordels vast!

De schrijver, tenslotte deel van het te beschrijvene, geeft af en toe meningen. Hij is niet onder de indruk van Provo. Dat mag. Ik ben van wat jaargangen later ("generatie" is onzin, in het algemeen, en zeker als je het over zes jaar hebt) en denk er anders over. Ik ben ook niet "ironisch" links. Opmerkelijk hoe hij Satisfaction van de Stones als een breekpunt in de tijd ervaart. Kom, we zetten hem op.


Ik had er niet zoveel mee, vond het suggestieve stampritme teveel "kijk ons eens" en in Nederland zullen velen nog steeds denken dat het een lied is over een stakker die niet kan klaarkomen. Was het op de tienerpagina van de AVRObode of zo dat een Ingezondenstukkenschrijver voorstelde de tekst in het Nederlands te vertalen - "we hebben het gedaan en we waren verbijsterd". Eigenlijk is het diep-jaren-zestig en wat De Rooy wegwerpend schrijft over Herbert Marcuse vindt hij bij de Stones dan weer geweldig.
Iedereen die hij kende wist wanneer men het voor het eerst gehoord had. Ik niet. Ik had en heb dat bij deze en dan alleen.


Keith Skues, Lunchdate, Radio Caroline, begin 1965. Ik vlieg er nog steeds de lucht van in. Het kwam op single uit, werd een hit in het VK en op 45 was hij tijdenlang niet te vinden in Nederland. Ik ben er nog boos over. Hij kwam uit gekoppeld aan Subterranean homesick blues. Aan een/de lp viel niet te denken.

Elvis Presley was voor mij eigenlijk iemand van gisteren, pas in 1968 bracht hij met Guitar man en US Male iets opwindends. Het is geen generatiekwestie, het is een zaak van jaargangen. De Rooy vindt dit schitterend. Ik ben er te jong voor blijkbaar.


Heartbreak hotel, 1956

Als je het over dat decennium hebt loopt de soundtrack altijd mee. Voor mij werd die geleverd door Atlanta (even), Caroline, London en Luxemburg - het waren schrale tijden toen er alleen Veronica was, 1968/69. Hilversum telde (en telt) niet.

De geschiedenis zonder soundtrack in een volgende aflevering (of twee).
Dank aan kameraad al-Bakrastani van wie ik de titel pik...