tag:blogger.com,1999:blog-150759722024-03-19T04:18:12.286+01:00Christianarchie - Vrede en vrije mensenWien de hemel niet verloren wil zien gaan wapent hij met compassie<br>
Verlies niet de hoop, niets is blijvend<br>
Christianarchy.nlAdRhttp://www.blogger.com/profile/07599745713630393640noreply@blogger.comBlogger6445125tag:blogger.com,1999:blog-15075972.post-58561335407632763732024-01-07T14:47:00.006+01:002024-01-07T15:03:27.059+01:00Dominee Cohen van Dokkum<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiwxM4LZKukgi8H-m9ozaWkJic6cFEcxUAOabjtHhJBZptsVsEJCVlQaY-SGC9YlsH0Tn40SWWoEbD0zfpePJ-iq-iKVZ_KzAklXKXw6sT6m9nSoBYT7oa4vJy6Kn0MtxAX69ETzYnUxHf58KsYgFpsQmoVBplK1eZMQQ4RDy2fZoxrqLMoBmA4EQ/s1167/Torenspits_-_Grote_of_Sint-Martinuskerk_-_Dokkum%29.jpg" style="clear: left; display: block; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em; padding: 1em 0px; text-align: center;"><img alt="" border="0" data-original-height="1167" data-original-width="800" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiwxM4LZKukgi8H-m9ozaWkJic6cFEcxUAOabjtHhJBZptsVsEJCVlQaY-SGC9YlsH0Tn40SWWoEbD0zfpePJ-iq-iKVZ_KzAklXKXw6sT6m9nSoBYT7oa4vJy6Kn0MtxAX69ETzYnUxHf58KsYgFpsQmoVBplK1eZMQQ4RDy2fZoxrqLMoBmA4EQ/s320/Torenspits_-_Grote_of_Sint-Martinuskerk_-_Dokkum%29.jpg" /></a></div><p> Het opus magnum van Arend (Arie) Hazekamp over het vrije socialisme in het Noorden van Nederland is een boek dat je "van hogerhand" niet mag lezen (of kopen en lezen, wat ik niettemin gedaan heb). Over het waarom hiervan ga ik het niet hebben nu en hier.</p><p>Ik trof in het boek een vermelding aan van dominee Josef Cohen te Dokkum, die al in het eerste jaar van zijn beroeping aldaar werd gearresteerd wegens oproepen tot dienstweigering (1935). Afkomstig uit een niet praktizerend joods gezin werd hij in zijn schooltijd op het Christelijk Gymnasium geïnspireerd tot het christendom. Als jongere sloot hij zich aan bij de <a href="http://www.christianarchy.nl/2008/07/praktisch-idealisme-toen.html" target="blank">Praktische Idealisten Associatie</a>, waar hij ook zijn vrouw, Tine Stuurman, heeft leren kennen. Hij studeerde theologie in Utrecht en werd in 1931 hervormd dominee.<p>
Ook onder de bezetting sprak hij zich uit.
<blockquote>J.W.B. Cohen werd geboren op 30 juni 1904 in Amsterdam. Hij was een hervormd predikant in Dokkum, waar hij in mei 1941 werd gearresteerd omdat hij in een preek tegen de bezetter had geageerd. Cohen werd weliswaar weer vrijgelaten, maar twee maanden later opnieuw gevangen genomen in verband met de inhoud van zijn preek, gebaseerd op Handelingen 5 vers 29: ‘Maar Petrus en de apostelen antwoordden en zeiden: ‘Men moet Gode meer gehoorzaam zijn dan de mensen.’ De predikant werd overgebracht naar het Beierse concentratiekamp Dachau en als man van joodse origine in een van de beruchtste afdelingen geplaatst.</blockquote>
Vandaar werd hij gedeporteerd naar slot Hartheim bij Linz en direct na aankomst vermoord.
<a href="https://www.joodsmonument.nl/image/2017/4/26/biografie_josef_wilhelm_bernard_cohen_opmaak_def-664791506.pdf" target="blank">Hier</a> een biografie van dominee Cohen. Verder online bronnen: <a href="https://www.visitwadden.nl/nl/verhalen/bundel/geloof-in-recht" target="blank">hier</a> en <a href="https://www.joodsmonument.nl/nl/page/547769/josef-joop-wilhelm-bernard-cohen-oud-lid-unitas" target="blank">hier een verhaal van zijn zoon Orpheus</a>.<p>
In 2022 is een Stolperstein geplaatst op de Markt te Dokkum. Bij de onthulling zei zijn kleinzoon, roepnaamgenoot Joop Cohen: "Mijn grootvader heeft zijn leven gegeven voor zijn idealen. Ik hoop dat u en veel anderen niet over de steen zullen struikelen, maar er wel bij stil zullen staan.”<p>
<a href="https://frieschdagblad.nl/regio/80-jaar-na-zijn-wrede-dood-heeft-Josef-Cohen-zijn-stroffelstien-27614427.html" target="blank">Ontleend aan het Friesch Dagblad</a>.<p>
- Illustratie: Door Timo Tijhof, CC BY 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=10254570.
De torenspits van de nu hervormde Grote of St. Martinuskerk te Dokkum, alwaar een monument voor ds. Cohen in de kerk is geplaatst.
</blockquote></blockquote>AdRhttp://www.blogger.com/profile/07599745713630393640noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-15075972.post-51433729404762067402024-01-04T13:37:00.003+01:002024-01-04T14:32:15.354+01:00Henry George, denker voor de toekomst<p> </p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiMaZrX_80OZNaaOg4ifgVlh52kOfAozVutHBLNCb0OG9kvVxGCyzR9dIpc8bXHj0UbZES2Im1B41Fb9dX_h5yvU3zoKPj6Z3htMBNsn2YQAP-US4S6xe-o4joGcYXUqyEYqJgphxApsd8r1lSAN4BAZZqMmu_7qgKetn9Aynt1giJrkOXBwpJNnA/s800/nieuwleven.jpg.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="800" data-original-width="600" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiMaZrX_80OZNaaOg4ifgVlh52kOfAozVutHBLNCb0OG9kvVxGCyzR9dIpc8bXHj0UbZES2Im1B41Fb9dX_h5yvU3zoKPj6Z3htMBNsn2YQAP-US4S6xe-o4joGcYXUqyEYqJgphxApsd8r1lSAN4BAZZqMmu_7qgKetn9Aynt1giJrkOXBwpJNnA/s320/nieuwleven.jpg.jpg" width="240" /></a></div>Nog niet lang geleden was hier om de hoek melkslijterij Nieuw Leven,
echt aan de gracht. Je kon er ook kaas kopen en eieren, een echte
zuivelhandel dus, zoals je ze nauwelijks meer tegenkomt. En Nieuw Leven
(op het raam reclame voor De Telegraaf…) stopte er mee voordat ik de
moed bijeengeraapt om te vragen in hoeverre het nog een oud lid van de
vereniging Gemeenschappelijk Grondbezit was.<p></p>
<p>Het schoonmaakbedrijf dat de studentenflat waar ik woonde onderhield
heette ook Nieuw Leven. Het was een standaardnaam van de bedrijven die
de Toekomst belichaamden, zoals uitgedrukt in Gemeenschappelijk
Grondbezit.<br />
Op zekere dag werden de Nederlandse vrouwen van middelbare leeftijd
vervangen door Marokkanen die geen Nederlands machtig waren (mijn
vriendin kwam er achter dat Spaans wel kon, Marokko is tenslotte deels
Spaanse kolonie geweest). Dit Nieuw Leven is in Nedermarokkaanse handen
geëindigd. Of bestaat het nog? <a href="https://krapuul.nl/op-zoek-naar-postkapitalisme-schoonmaken/" rel="noopener" target="blank">Krapuul weet raad</a>.</p>
<p>Gemeenschappelijk Grondbezit bouwde de nieuwe maatschappij in de
schoot van de oude. De oude wilde maar niet wijken, het streven evenwel
is de moeite waard geweest, en is het nog steeds. Zelfbeheer in
coöperatief verband, de eigendom van het bedrijf aan de werkenden – een
andere manier van “uitgroeien” uit het kapitalisme kan ik nu niet
bedenken.</p>
<p>Is grondbezit belangrijk? Reken maar. Wat er ook aan ideologische
bouwsels op oorlogen zitten, de strijd gaat altijd om het beheer, de
eigendom van het land. Soedan, Palestina/Israël, Rusland/Oekraïne, nieuw
en ook oud in het theater: Venezuela/Guyana.</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgN3HzntgEQpwtdDE3XcxODWZgVtLgc6P7LfnWAlaaV6fN90PMpmXXpHeKl4HrUSQBcKq8wgvEJcnxabW5ugm4lXAFzRb0_Np622GCSl8l6J7Yyi0nIXoOpYtO40-iQQaDpCcdoed0HL4Q3GeGgJRpabAmVzCTDHxZ8ack0RI0ob8Uu1Sx6m3E8pQ/s1165/Henry_George_c1885_retouched.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1165" data-original-width="800" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgN3HzntgEQpwtdDE3XcxODWZgVtLgc6P7LfnWAlaaV6fN90PMpmXXpHeKl4HrUSQBcKq8wgvEJcnxabW5ugm4lXAFzRb0_Np622GCSl8l6J7Yyi0nIXoOpYtO40-iQQaDpCcdoed0HL4Q3GeGgJRpabAmVzCTDHxZ8ack0RI0ob8Uu1Sx6m3E8pQ/s320/Henry_George_c1885_retouched.jpg" width="220" /></a></div><br />Achter het streven naar gemeenschappelijk grondbezit stond de denker
Henry George, die uitdrukkelijk zei dat het terugbrengen van de grond
naar gemeenschappelijk eigendom niet socialistisch was. Of eigenlijk:
grond kan geen eigendom zijn, slechts bezit. George was zeer gelovig en
stelde dat alleen de Schepper eigenaar van het land kon heten. En de
onteigening van de profiteurs van de onrechtvaardige eigendom moest via
de belastingen plaatsvinden. Dit is al met al niet gebeurd en de partij
die het op zijn programma heeft moet nog uitgevonden worden.
<p></p><p>Maar de eerste helft van de vorige eeuw wordt wat de
arbeidersbeweging betreft getekend door zelfbeherende bedrijven in
gemeenschappelijk grondbezit. Van bakkerijen en melkslijterijen via
schoonmaakbedrijven tot sigarenfabrieken, drukkerijen en
stoffenontwerpers (Ploegstoffen!). Het afgebeelde boek is een goede en
inspirerende inventarisatie (helaas alleen antiquarisch te vinden).</p>
<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhnpA8rr8i6Ic2yRCUWCTKT-_wr2cgQs4DW-t5KUttqVweQpzelb1LSzQffNK0FwlWYGkUCnNKxKtTz71O2erF-zofouGD5-JqNDVtkcMWlw1OhZnvY9bcwnP3Ryoacjbv9uQRGCTjzKhZ0MuUEIJBYdgvdGhF8FsKYy1Zy07qdmdWOqlFlXwKVFQ/s440/bedrijvenineigenbeheer.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="440" data-original-width="300" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhnpA8rr8i6Ic2yRCUWCTKT-_wr2cgQs4DW-t5KUttqVweQpzelb1LSzQffNK0FwlWYGkUCnNKxKtTz71O2erF-zofouGD5-JqNDVtkcMWlw1OhZnvY9bcwnP3Ryoacjbv9uQRGCTjzKhZ0MuUEIJBYdgvdGhF8FsKYy1Zy07qdmdWOqlFlXwKVFQ/s320/bedrijvenineigenbeheer.jpg" width="218" /></a></div><br />Een van de drijvende krachten achter Gemeenschappelijk Grondbezit was
de schrijver Frederik van Eeden, jarenlang redacteur van de Groene
Amsterdammer. Toen men bij dat blad speurde naar een mogelijk
inspirerende denker van vroeger voor nu viel de naam Henry George. Het
verrast mij nogal dat noch Van Eeden noch de religiositeit van George
genoemd worden in een artikel over <a href="https://www.groene.nl/artikel/oogsten-zonder-zaaien" rel="noopener" target="_blank">George voor nu</a>.<p></p>
<p>Een jaar of dertig geleden waren er nog georgisten in Nederland. Zij
gaven een vertaling van George’s hoofdwerk, Progress and poverty, uit.
Die vertaling kunt u hier <a href="https://www.arsfloreat.nl/documents/VENA.pdf" rel="noopener" target="_blank">online</a> lezen.<br />
En over George en het streven is beslist nog niet het laatste woord gevallen.</p><p> </p>AdRhttp://www.blogger.com/profile/07599745713630393640noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-15075972.post-33249155661858924952023-12-05T17:30:00.001+01:002023-12-05T17:30:00.136+01:00Antisemitisme vermomd als antizionisme: een verhaal dat maar niet weg kan gaan<p> <i>Dit is het laatste van mijn stukken voor </i>De AS<i> dat ik nog niet uit de ruimen gehaald had. Er stond een passage in die er niet in terecht had moeten komen. Die laat ik bij deze alsnog-publicatie achterwege. Na 31 jaar is de tekst helaas (nog steeds/weer) actueel.</i><br /></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgdsJvar1WbFQKPbMBnagRFBJsF1hjWn6MgAB8PX51kKSZe446CV12xfmAm67yqRGVpTXWN7f0Jp8y9wpUmQIMvSd0yBdYwv6fV-8gy_0ReBZxAi44ADkf8Wpj9TIpKm9-TpuiR109Dhgl4mW_a_ZBBHfDAkx2ycPcYu2lMy7kJh34crIZK023boQ/s1067/Monument_Joods_verzet.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1067" data-original-width="800" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgdsJvar1WbFQKPbMBnagRFBJsF1hjWn6MgAB8PX51kKSZe446CV12xfmAm67yqRGVpTXWN7f0Jp8y9wpUmQIMvSd0yBdYwv6fV-8gy_0ReBZxAi44ADkf8Wpj9TIpKm9-TpuiR109Dhgl4mW_a_ZBBHfDAkx2ycPcYu2lMy7kJh34crIZK023boQ/s320/Monument_Joods_verzet.jpg" width="240" /></a></div><br />Het speelt in de tijd toen men nog wel eens ‘antifascist’ als beroep
invulde op een formulier, de tijd dus waarin professionele werkloosheid
lonend en best wel revolutionair beoordeeld werd.<br />
Men had vernomen dat de Centrumpartij een vergaderzaal had weten te
bemachtigen in het Amsterdamse Krasnapolsky, onder valse vlag
natuurlijk. Snel was er een demonstratie bijeengeorganiseerd die voor
het hotel onmiddellijke beëindiging van de gewraakte bijeenkomst eiste.<p></p>
<p>Op een gegeven ogenblik verscheen er iemand van de directie bij de
ingang die de demonstranten bezwoer dat Krasnapolsky nergens van wist.
“Dat liegen jullie, stelletje joden,” wist een demonstrant te melden,
geheel in de geest van de manifestatie. Krasnapolsky liet de
CP-vergadering inderdaad opbreken en wat zegt een van de CP-ers (was het
Janmaat zelf?) als hij spitsroeden loopt langs de antifascistische
activisten? Inderdaad: “Stelletje rotjoden”.</p>
<p>In diezelfde tijd was er een geslaagde kraakactie: het pand van
Internationale Boekhandel Het Fort van Sjakoo in de Jodenbreestraat kon
blijven en in plaats van kantoren zou er prettige nieuwbouw voor de
kansarmen in dit stukje Amsterdamse binnenstad komen. We hadden nogal
wat felicitaties in ontvangst te nemen in de weken daarop. Een daarvan:
“Goed dat jullie van die smerige speculanten hebben gewonnen!” “Ja,
gelukkig maar; zo zie je maar dat we van een internationaal concern
kunnen winnen.” [Te weten Equity & Law.] “Het is één internationale
joodse samenzwering”, weet de brenger van de gelukwens nog mede te
delen, de gefeliciteerde in verbijstering achterlatend, want die besefte
maar al te goed dat <em>hij</em> in de <em>Jodenbreestraat</em> kon verblijven omdat <em>zij</em> er niet meer waren.</p>
<p>Er zijn aardige trekken aan de zogeheten actiebeweging en er zijn
zeer onaardige aan. Over de aardige hoeven we het nu eigenlijk niet te
hebben. Aardige kanten en onaardige horen bij elkaar als polair
tegengestelden: onlosmakelijk aan elkaar verbonden, onbestaanbaar zonder
elkaar.<br />
Als uit de zogenaamde autonome hoek (het dagelijkse spraakgebruik houdt
het kortweg op ‘de kraakbeweging’) iets voor deze beweging onwenselijks
te melden valt, wie is er dan aanspreekbaar?</p>
<p>“Stop de nederzettingen” verspreidt een affiche met de tekst ‘Stop de
Israëlische nederzettingen in Palestina’. In een van de lokalen van De
Beweging was ‘Palestina’ op het affiche overgeplakt met het woord
‘Amsterdam’, subtiel uit Het Parool geknipt. Het aardige van dergelijke
uitingen is dat het comité niet aanspreekbaar is. Op hoge tonen eist men
bewijzen en namen van schuldigen, wanneer men met dergelijke berichten
wordt geconfronteerd. De schuldigen zorgen er natuurlijk voor nog<br />
anoniemer te blijven.</p>
<p>Met subsidie van XminY weet ‘Stop de nederzettingen’ een krantje te
verspreiden in een oplage van 15.000 exemplaren, vermoedelijk gedrukt op
de voormalige persen van <em>De Waarheid</em> (als oud-redacteur van
deze krant waardeer ik het dat de drukkerij zich niet vermeld wilde
zien). Geen van de artikelen is ondertekend. Nu gaat het om een op zich
natuurlijk goede zaak. De bezetting van Arabische gebieden, de
nederzettingen, het neerslaan van de opstand, het zijn allemaal laakbare
zaken. Het wordt een beetje anders als men ideologische bagage en
achtergrond van de activisten doorneemt.</p>
<p>‘Stop de nederzettingen’ plaatst nogal wat vraagtekens bij de
gangbare mededeling dat Israël de enige democratie in het Midden-Oosten
is. Het is een dergelijk niveau van redeneren dat het mij altijd
onmogelijk zal maken het Autonome Denken als ook maar enigszins verwant
aan het anarchisme te beschouwen. Maar goed, laten we de redenering even
volgen, alsof het onze zaak zou zijn: kan een land democratisch heten
dat er bezette gebieden op na houdt en dat de bevolking daarvan niet
rechtvaardig behandelt? Het antwoord moet dan zijn: ik ken geen land dat
in de afgelopen vijftig jaar gebied van een buurland of het hele
buurland bezet heeft en waar een dergelijke actie binnen de bezettende
staat ter discussie gesteld mag worden. Nazi-Duitsland, de Sowjet-Unie,
China, Marokko, Indonesië, Irak – men noeme maar op. In Israël kan het
wel. In Syrië wordt gemakshalve een opstandige stad gedecimeerd en het
is er beter voor de gezondheid het portret van de president voor
iedereen zichtbaar op te hangen -maar ja, wat heet democratie, nietwaar?
De constatering is simpel: XminY en het Autonome Centrum zouden nooit
de moeite en het geld er voor over hebben om vijftienduizendvoudig op te
roepen tot actie tegen en boycot van Syrië, ook al houdt dit Libanon en
een deel van Koerdistan bezet. Selectieve verontwaardiging heet zoiets,
en er zit een luchtje aan.</p>
<p>Hoho, hoor ik al zeggen, dat hebben we nu wel gehad, antizionisme is
géén antisemitisme. Goed, wat denkt u van de volgende passage uit het
krantje, onder het tussenkopje ‘Geïnstitutionaliseerd [sic] racisme’:
“De gescheiden behandeling van joodse en Palestijnse bevolkingsgroepen
werd gerechtvaardigd door de orthodoxe joodse ideologie, die de joden
als het uitverkoren volk van God plaatst boven alle andere volkeren. Een
ideologie die zegt: wij zijn superieur, zij zijn inferieur”.1) De
uitleg waar deze orthodoxe joodse ideologie terug te vinden is ontbreekt
uiteraard. In het oude testament misschien? Of toch maar in de beruchte
antisemitische <em>Protocollen van de Wijzen van Zion</em>?</p>
<p>Het socialisme van de onwetenden, zo noemde Isaac Deutscher het
antisemitisme in linkse kringen of in de onderste lagen van de
samenleving. 2) Een mooie typering maar hij is niet consequent, want hij
neemt Marx in bescherming. Karl Marx vereenzelvigt in zijn <em>Zur Judenfrage</em>
de jood met woekeren en sjacheren, en dit is het voorland van iedereen
in het kapitalisme, niet alleen meer van de jood. De oplossing van het
probleem van jood en kapitalisme tegelijk is de opheffing van de jood.
Ach nee, natuurlijk moeten we dit niet als een oproep tot fysieke
vernietiging opvatten, we moeten maar denken aan een hegeliaanse <em>Aufhebung</em>
en met de symbolische jood van Marx heffen we het kapitalisme ook op
(trouwens, hij was zelf jood, hoe kon hij dan antisemiet zijn?).<br />
Maar het staat er toch allemaal maar.</p>
<p>Het socialisme van de armen van geest is ook te vinden bij
Saint-Simon, bij Proudhon, bij Bakoenin (die al te goed weet dat zijn
tegenstrever Marx “er één is”). Als de joden Christus niet gekruisigd
hebben dan zijn het toch in ieder geval woekeraars. 4) Als het
antisemitisme socialisme van de armen van geest is dan is het socialisme
voor de rijken van geest waarschijnlijk een schaars goed. Ook geen
verrassende mededeling. Overigens is het al te veel eer te denken dat
men in autonome kringen kennis heeft genomen van marxistische of
anarchistische klassieken die in de fout gingen of dat men zich op een
bepaalde christelijke redenering beroept. Was het maar waar, zou je
denken, dan wist je waartegen je te strijden had.</p>
<p>De autonomen maken zich druk over Palestina, zonder overigens
duidelijk te maken waar de beoogde grenzen van dit land zouden moeten
liggen. Ze willen nog weleens goed op de hoogte zijn van de religieuze
achtergrond van deze of gene speculant; en de burgemeester van Amsterdam
is nu eenmaal per definitie een zwijn. 5) Nee hoor, dit is fout gezegd,
hoor ik al als tegenwerping. “Wij horen daar niet bij.” Het tegendeel
moet je maar bewijzen. “Trouwens, wat moeten we met een verzameling
losse voorbeelden?”</p>
<p>Tja, wat is discriminatie anders dan een verzameling voorbeelden,
zolang zij niet door wetten namens de staat of gebruiken namens ‘de
meerderheid’ bevestigd wordt? Kun je de oprispinkjes van autonomen
vergelijken met bijvoorbeeld de smakeloze vertoningen in en om de
voetbalstadions? Het antwoord is: ja, want uw internationalistisch
aandoende pretenties zijn vals. Heb het eerst maar eens over de
superioriteitsideologie van de indiaan, of de islamitische Arabier, of
over het repressieve karakter van de regering van Soedan of
Saoedi-Arabië, dan wordt uw moreel recht van spreken in ieder geval
groter. Tot dan staat u onder de verdenking van een laf antisemitisme
waarvoor u niet eens echt durft te stáán.</p>
<p>NOTEN:</p>
<p>(1) ‘Stop de nederzettingen’, oktober 1991, p. 8<br />
(2) Isaac Deutscher, <em>De niet-joodse jood</em>, Baarn 1969, p. 99<br />
(3) “Suchen wir das Geheimnis des Juden nicht in seiner Religion,
sondern suchen wir das Geheimnis der Religion im wirklichen Juden.
Welches ist der weltliche Grund des Judentuns? Das praktische Bedürfnis,
der Eigennutz. Welches ist der weltliche Kultus des Juden? Der
Schacher. Welcher ist sein weltlicher Gott? Das Geld. Nun wohl! Die
Emanzipation vom Schacher und vom Geld, also vom praktischen realen
Judentum wäre die Selbstemanzipation unsrer Zeit.” Karl Marx, ‘Zur
Judenfrage’, in: <em>Die heilige Familie</em>, Berlin 1953, p. 59-60<br />
(4) De lijst is natuurlijk steeds uit te breiden. Er is ongetwijfeld een
excuus voor, maar hoe onaangenaam doet het niet aan dat in Felix Ortts
sleutelroman <em>Felicia</em> de zedeloze schurk door de jood Mozes Augurk wordt verbeeld.<br />
(5) In het Amsterdamse kraakblad <em>De Grachtenkrant</em> is tijdenlang
in een wekelijkse column burgemeester Van Thijn uitgemaakt voor
fascistisch zwijn, zijn politie vergeleken met de SS en wat er verder
aan fijngevoelige vergelijkingen mogelijk was. Moet het echt uitgelegd
worden dat deze regent op alle mogelijke manieren bestookt mag en moet
worden, behalve deze?</p><p>- Afbeelding: Door M.Minderhoud – Eigen werk, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=1307637 </p>AdRhttp://www.blogger.com/profile/07599745713630393640noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-15075972.post-25863568659387009452023-11-17T00:01:00.006+01:002023-11-17T00:01:55.456+01:00Following Christ rather than being a christian<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh6lXoyc3fIdh3eSvbfvwr7rCnC06ypGY_dBA9AbsdM3n9tYAC-96Cxb42aue-kDUpvplpaysCVRJoIc1uEsQU_73X3KUpR_Ql_xF6AtUvgOXBve_zJZ7pq5UbYyjz9adSVqip62GQSgFbXfcsjG68eOaKEQ2cVwEI2oK6oCkNgHbdan4QB1qpoOg/s472/church_of_nativity.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="308" data-original-width="472" height="209" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh6lXoyc3fIdh3eSvbfvwr7rCnC06ypGY_dBA9AbsdM3n9tYAC-96Cxb42aue-kDUpvplpaysCVRJoIc1uEsQU_73X3KUpR_Ql_xF6AtUvgOXBve_zJZ7pq5UbYyjz9adSVqip62GQSgFbXfcsjG68eOaKEQ2cVwEI2oK6oCkNgHbdan4QB1qpoOg/s320/church_of_nativity.jpg" width="320" /></a></div> In the days of yore, when real socialism still reigned supreme in what
was called the Union of Socialist Soviet Republics, I visited Moscow -
simply as a tourist. I cannot remember any more how we came to talk
about it, but the word tovaríshch came up (unknowing persons like I said
"tohvárish"). The guide taught us how to pronounce it properly. And
then - not knowing what to expect - I said: "Since the proletariat is in
power here I should call you tovaríshch then."<br />His reaction was even
more critical than I might have expected. He replied: "Oh no, I'm not a
tovaríshch. Mr. Brezhnew is a tovaríschch, and other high figures from
the Kremlin are."<br />So the salute of comrades amongst each other had
become a title of someone in power behind high walls. The world had been
put upside down and the comrades were in control. You'd better obey
them.<br /><br />I had to think of what I was told in Moscow while I was
trying to formulate why I do not like to be called a christian, and will
hesitate to call myself by that name. Pat Robertson is a christian.
Joseph Ratzinger is a christian. George W. Bush is very much a
christian. So is Tony Blair. Or John Howard. Or Angela Merkel. Or "my"
national Harry Potter Jan-Peter Balkenende.<br />I do not see how you
could honestly say: oh no, they are not really christians. Just like
there were and maybe still are communists who would say: Mr. Brezhnew
was not a real communist. Socialism still has to be realised some time
in the future. Maybe I can agree with that thought, but you cannot rid
communism of the dictatorship of the tovaríshchi any more. Neither can
you get rid of the stains attached to calling yourself a christian in
2006. It is a company I by definiton do not want to keep.<br /><br />"Christian"
is not about being someone. There are some places where being a
christian is a matter of identity first and foremost. It is beyond irony
that exactly these christians are being forced out of their homes
thanks to the actions of christians like Bush and Blair (if you don't
understand this: I am referring to the earliest communities of those
following Christ, in the so-called Middle-East). Following Christ
("being a christian") is a task you take up (Matth. 11:25-30)
voluntarily. That is the best you can say about it.<br /><br />And in the
final analysis in more than one sense following Christ means liberation
of christians. That indeed is something to strive for. <p></p>AdRhttp://www.blogger.com/profile/07599745713630393640noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-15075972.post-48670552399743660062023-11-16T23:58:00.006+01:002023-11-16T23:58:45.428+01:00Ebenezer Howard, well-known urban planner<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYm6j7OaTXVPnv_AZuKjynlE1Ei58DCQJCLRRU2vXvpLMoVEmviZoulU5qeChuheOag2G-KyA38smjJdo8hylbhAZOJrnedqfVU4sZhCNVMQpd1Be_oetNdTRu2gP9TcWibrYJnRw8ezpAYO-Ac1Bk8lwz1BmR8-gIUuUgJCH-8X1Pf1wXPw5lpg/s320/howard5.png" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="320" data-original-width="218" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYm6j7OaTXVPnv_AZuKjynlE1Ei58DCQJCLRRU2vXvpLMoVEmviZoulU5qeChuheOag2G-KyA38smjJdo8hylbhAZOJrnedqfVU4sZhCNVMQpd1Be_oetNdTRu2gP9TcWibrYJnRw8ezpAYO-Ac1Bk8lwz1BmR8-gIUuUgJCH-8X1Pf1wXPw5lpg/s1600/howard5.png" width="218" /></a></div><br /> ...but it certainly is not well-known that he can be counted as a
christian-anarchist. The man whose ideas have been used by all kinds of
people and authorities who would not even want to dream of his ideals,
wanted his city to be a weapon for peace and religion.<br />Something went wrong, although it is hard to say what exactly went wrong.<br /><br />Some pages of his <i>To-morrow</i>< republished as <i>Garden-cities of tomorrow,</i> can be found <a href="http://www.library.cornell.edu/Reps/DOCS/howard.htm">here</a>.<p></p>AdRhttp://www.blogger.com/profile/07599745713630393640noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-15075972.post-91380488842482138052023-10-13T12:54:00.005+02:002023-10-13T12:54:38.925+02:00Afschudden van walgelijke standpunten<p> </p><blockquote><p>Het is niet aan goed doorvoede witte intellectuelen om achter hun veilige computerscherm te dicteren hoe de anti-koloniale strijd moet worden gevoerd.</p></blockquote><p>Een zin in een stuk dat op het moment van schrijven niet als bron aan te wijzen is, en ik kan daar geen traan om laten. Het komt van een site die wij ooit als "de buren" hadden aangemerkt, waarvan we nogal wat stukken hebben overgenomen (een belangwekkend theoreticus als Thomas Decreus schreef er voor, maar die is er weg - waarom, vraag je je af...). Het bestrijdt de vermeende hypocrisie van "het westen" over de verrassingsaanval van Hamas van afgelopen zaterdag. De zin roept nogal wat vragen op, met al die epitheta.</p><p>1) Goed doorvoede. Moet je slecht gevoed of hongerig zijn?<br />2) Witte. Je huidskleur bepaalt of je op de juiste wijze kunt dicteren hoe de anti-koloniale strijd gevoerd moet worden.<br />3) Intellectueel. Weinig of geen voortgezet of hoger onderwijs strekt tot aanbeveling.<br />4) Veilige. Heb je ook onveilige computerschermen, dat soort dat onverwacht explodeert?<br />5) Computerscherm dus. Een lekker ouderwetse schrijfmachine verdient de voorkeur.</p><p>Het merkwaardige aan dit soort zinnen is dat ze nooit geproduceerd worden door hongerige, zwarte laagopgeleiden van achter die onveilige tikmachine. Ben je gek. Zo'n zin wordt precies geschreven door zo iemand die zegt dat diegene niet kan dicteren hoe de antikoloniale strijd gevoerd moet worden. Een dergelijke essentialistische arrogantie kan toch alleen gedijen in een zich links en emanciperend wanende omgeving die in feite iedere pretentie heeft opgegeven bevrijding op het oog te hebben.<br />Het valt nog mee of tegen. De hetero cisman ontbreekt in het rijtje. Dit kan dus beter!</p><p>De desbetreffende site is ook meesterlijk in het ontwaren van het grote NAVO-complot tegen Rusland, dat wel terug moet slaan door dorpen en steden in Oekraïne kapot te bombarderen en aan kinderroof te doen om echt Russische kinderen te kweken in plaats van telgen van een niet-bestaand volk. Het is dan Rusland dat de anti-koloniale strijd blijkt te voeren. Een moordpartij op honderden argeloze mensen kan blijkbaar ook op begrip rekenen want het is deel van anti-koloniale strijd.</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; margin-left: 40px; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhPfUiL1PmD-y0x6Pgvrjv9R4eoxAMKGr9APV62uG1E4_8fLMrHyyBMmOrVBbTAVbBb78EWKh67Jk_cPqHSfa4h0_HWU5OBL9Qo_PUlARJwfZ57skBc7NFGCGUXr08K3aXsfhkz6LaffDOEx5vEp7IjgJwR_8dnQLDyF5ixdxHMan0nqKn7L1qNrg/s500/Political_spectrum_horseshoe_model.svg.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="320" data-original-width="500" height="205" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhPfUiL1PmD-y0x6Pgvrjv9R4eoxAMKGr9APV62uG1E4_8fLMrHyyBMmOrVBbTAVbBb78EWKh67Jk_cPqHSfa4h0_HWU5OBL9Qo_PUlARJwfZ57skBc7NFGCGUXr08K3aXsfhkz6LaffDOEx5vEp7IjgJwR_8dnQLDyF5ixdxHMan0nqKn7L1qNrg/s320/Political_spectrum_horseshoe_model.svg.png" width="320" /></a></div>It looks like déjà vu all over again. Maar eigenlijk hoeft er niets toegevoegd te worden aan de verklaring van <a href="https://krapuul.nl/verklaring-bernie-sanders-over-de-blokkade-van-de-gazastrook/" rel="noopener" target="blank">Bernie Sanders</a>. In de dagen van de scheiding der geesten in het toch al zo kleine veld ter linkerzijde kwam ik tot de conclusie dat ik kennelijk tot "gematigd links" behoor. Eigenlijk bestrijd ik dat. Als iets de juistheid van de hoefijzertheorie illustreert is het wel de situatie waarin zogenaamd anti-imperialistisch "links" en ultrarechts gezamenlijk het Rusland van Poetin prijzen. En klammheimliche Freude koesteren over de moordpartij die Hamas heeft aangericht. Maar we verlaten hier in feite het terrein van klassiek links. Men kan beter zeggen dat zogenaamd uiterst links identiek is aan uiterst rechts.<p></p><p>Dan kom je op dat hoefijzer of beter in een kwadrantenstelsel links/rechts uit bij wat men gematigd noemt. Het zij zo. Als het het afschudden van walgelijke standpunten betekent.</p><p>- Afbeelding: Politisches_spektrum_hufeisenmodell.svg, Publiek domein, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=10350949</p>AdRhttp://www.blogger.com/profile/07599745713630393640noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-15075972.post-55347447174030472012023-10-03T13:41:00.011+02:002023-10-03T13:41:00.143+02:00Dat de angst tevoorschijn kome<p> </p><center><i>Uit de diepten heb ik geroepen</i></center><p></p>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh7wRRRtWwpMfNshbLLaTRJFwg7dPlK_jbYhd4L8ARg2YGbTamoEe9BxKXM8pC5gORwPrryxajFqX5J6y_nhemwRV4bbL1U3tuwgmD_cWnBgcLByKFigh_JND3zsU63DOdLgUauwrWmA0hiFMS45Ffue6hLajH-NlKBthJC81YiGplE82thkTz5Gw/s800/Spiral_escalator.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="600" data-original-width="800" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh7wRRRtWwpMfNshbLLaTRJFwg7dPlK_jbYhd4L8ARg2YGbTamoEe9BxKXM8pC5gORwPrryxajFqX5J6y_nhemwRV4bbL1U3tuwgmD_cWnBgcLByKFigh_JND3zsU63DOdLgUauwrWmA0hiFMS45Ffue6hLajH-NlKBthJC81YiGplE82thkTz5Gw/s320/Spiral_escalator.jpg" width="320" /></a></div><br /><p></p><p>Een tijd terug moest ik door omstandigheden de ongewenste
Noord-Zuidlijn in Amsterdam gebruiken. “Station” Vijzelgracht. Ik keek
de peilloze hoogte in van de roltrap naar de bewoonde wereld.<br />
Een vrouw kwam langszij, zij zei: “Ik zie dat u het moeilijk hebt. Pak mijn hand vast, ik help u naar boven.”<br />
Net als je wanhoopt over de mensheid verschijnt een engel die veel
zoniet alles goedmaakt. Zij hield mijn hand vast tot we boven waren en
ik kon niet genoeg buigen om mijn dankbaarheid tot uiting te brengen.</p>
<p>Dat ik die malle lijn moest benutten was al erg genoeg, de tramlijn
van mijn keuze was uitgevallen want er moest een ambulance komen om
iemand die gevallen was op te halen, en dat duurde nog wel even.<br />
En – in Nederland functioneert bij voorkeur helemaal niets waar je op rekent – de lift was buiten werking.<br />
Ach, dat inclusieve openbaar vervoer met zijn “beste reizigers”: als
rolstoelgebruiker, slecht-ter-been-zijnde al dan niet met rollator of
stok, iemand met kinderwagen en dan ook nog zo iemand als ik die door
diepte-/hoogtevrees wordt bevangen: je bekijkt het maar. </p>
<p>Gisteren was het weer raak, station Schiphol: de lift doet het niet.<br />
Ik kan niet uitleggen wat mijn angst was voor de diepte van de rollende
band of de roltrap. Vooral de laatste – ik kon niet besluiten even los
van alles een plateau te kiezen de diepte in, bleef in vrees en beven
bij de opstap staan.<br />
Ik kon het niet, durfde niet, zag mij in gedachten koppelings de trap afbonken.<br />
Een man grijpt mijn linkerhand kordaat vast: “You can do it.” Hij stapt
de roltrap op en sleept mij mee. “No, I cannot.” “Yes you can”, zegt hij
met urbane korzeligheid. Geen geduld, geen kwartier.<br />
Ik struikel, kan de handgreep tenslotte bereiken en word naar beneden getransporteerd. Ik haal het perron.</p>
<p>Het was “maar” angst. Iemand van een van de eerdergenoemde mensen die
echt helemaal op de lift zou zijn aangewezen zou dit niet meemaken.<br />
Voor de zekerheid kan ik u vertellen dat de schrik vers is, ik ben heel
wat roltrappen gewend. Het was de lol van de HEMA op de Nieuwendijk, het
was een uitje voor mij als kind om daar op te gaan.<br />
Ik heb geen idee waar mijn verse vrees vandaankomt. Problemen met
evenwicht? De schrik voor de val van een hoogte van niks die mij vorig
jaar sepsis bezorgde (of was de val het gevolg?)<br />
Ik kan alleen vaststellen dat er goede geesten rondwaren die behulpzaam
willen zijn. Ze zullen er toch niet altijd zijn, vrees ik, lotgenoten!</p>
<p>De titel is geleend van Sören Kierkegaard.</p>
<p>– Afbeelding: CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=633218</p>AdRhttp://www.blogger.com/profile/07599745713630393640noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-15075972.post-28018045325668272022023-09-21T09:00:00.030+02:002023-09-21T09:00:00.144+02:00De hoop blijft, ook vijftig jaar later<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEipF5insqtKRQ_m_1420fsT0Q5cMNxq0kWsYO_DxkUuSn-IXsroIeYX-DlhNRyTSAVlgQdyE_EaU7SwH5zuklx_RG1CTgGdxudwv6xE6HAC5_cxhgTwjgmnFDczzTovoHxoFfSFAzEz1lSvu6s__zwwJWQRTuxC941xeKxr2lcncbFa9cf5Ey7STQ/s1216/biafraoliekaart.gif" style="clear: left; display: block; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em; padding: 1em 0px; text-align: center;"><img alt="" border="0" data-original-height="1104" data-original-width="1216" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEipF5insqtKRQ_m_1420fsT0Q5cMNxq0kWsYO_DxkUuSn-IXsroIeYX-DlhNRyTSAVlgQdyE_EaU7SwH5zuklx_RG1CTgGdxudwv6xE6HAC5_cxhgTwjgmnFDczzTovoHxoFfSFAzEz1lSvu6s__zwwJWQRTuxC941xeKxr2lcncbFa9cf5Ey7STQ/s320/biafraoliekaart.gif" width="320" /></a></div>Het afgelopen weekeinde heb ik mij weer eens geworpen op het schiften van mijn actie-archief. Een deel ervan is, met mijn biblio- en discotheek door de barbaren van groenliberaal Amsterdam het raam uitgegooid. Een ander deel bevond zich nog op mijn kamer in het ouderlijk huis, dat in hetzelfde jaar 2011 leeg opgegeven moest worden na het overlijden van mijn moeder. Dit is naar de logeerkamer van mijn stacaravan in de boerenbuiten gebracht – je kunt echt niemand laten logeren in dat hokje, dus werd het een stapelplaats voor oud papier.
Een wonderlijke wandeling door een nabij en toch ook weer zo vreemd verleden.<p>
Hoe een flink deel van het archief van het Biafra Actie Comité bij mij is komen te liggen, en dus niet bij de verzameling in het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis is, of nog niet, weet ik eerlijk gezegd niet meer. Het kan samenhangen met het verzoek van het toenmalige opinieweekblad De Nieuwe Linie voor een stuk ter viering van de tiende verjaardag van onafhankelijk Nigeria. Het kan ook het gevolg zijn dat wij de kantoorruimte bij de Hervormde Jeugdraad langzamerhand moesten opgeven. We deelden de ruimte al sinds het begin van 1970 (als ik het mij goed herinner) met Amnesty International en die club groeide als kool, terwijl ons streven was opgegeven. Hoe het ook zij, het archiefdeel lag bij mij, en wachtte tot een zonnig weekeinde in september 2023 op bekijken en uitzoeken. Flarden studentenactivisme, Federatie van Vrije Socialisten (<a href="https://krapuul.nl/de-elfde-september-opnieuw-beschouwd/" rel="noopener" target="_blank">Chili!</a>), Ierland Comité en meer, lagen ertussen.<p>
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhl86xf0bWTl_OIhw3qSVRxeQ-72uiyy3vHW17eaPavUFtcM7PnIKlx6RaaNtvkxK6nRnnq0wf_Xs8YaLj4ePEdTs4bYE0gS-e9Ema6kKmrfuDTFnv6lIx01THDSzwKM2ZDdiBUroSp_3aMLlEjO5a8ykSbEJIX0E24cUkSGbS-QmK2kk7b3z0KTQ/s4599/IMG_20230916_161410_333~2.jpg" style="clear: right; display: block; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em; padding: 1em 0px; text-align: center;"><img alt="" border="0" data-original-height="4599" data-original-width="2381" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhl86xf0bWTl_OIhw3qSVRxeQ-72uiyy3vHW17eaPavUFtcM7PnIKlx6RaaNtvkxK6nRnnq0wf_Xs8YaLj4ePEdTs4bYE0gS-e9Ema6kKmrfuDTFnv6lIx01THDSzwKM2ZDdiBUroSp_3aMLlEjO5a8ykSbEJIX0E24cUkSGbS-QmK2kk7b3z0KTQ/s320/IMG_20230916_161410_333~2.jpg" /></a></div>Het overgrote deel van het Biafra-gedeelte van het archief bestond uit documentatie over de activiteiten van twee Brits-Nederlandse “multinationals” (dat woord is in onbruik geraakt intussen): Unilever en Shell. Nigeria is een koloniaal maaksel, zoals bijna alle staten in Afrika, en Nigeria heeft de aparte eer oorspronkelijk wingewest voor een particuliere “onderneming” te zijn geweest, de United Africa Company. Uiteraard werd de compagnie ondersteund door Britse militaire macht, en zoals het ook elders gegaan is heeft de Britse regering het bestuur over dit stuk West-Afrika geheel op zich genomen. Zonder de United Africa Company een strobreed in de weg te leggen, of de overname van deze koloniale compagnie door Unilever te hinderen. Unilever werd zo ongeveer eigenaar van dit stuk Afrika en gezien de politieke richting van de opeenvolgende junta’s die Nigeria sinds 1966 hebben bestuurd kan ik mij niet voorstellen dat dit nu niet meer het geval is.<p>
Van Shell weten we het zeker. Deze multi koos voor de “federale overheid” in Nigeria, niet voor het afgescheiden Biafra. Deze republiek was uitgeroepen nadat er in het noorden van Nigeria uitgebreide pogroms waren gehouden tegen “binnenlandse immigranten” uit Oost-Nigeria, zoals de deelstaat toen nog heette. De staat diende ter bescherming van de inwoners. De opbrengst van de oliewinning, die zich grotendeels afspeelde en afspeelt in voormalig Biafra zou gedeeld worden met federaal Nigeria. Maar de oliemaatschappijen gokten op de overwinning van het federale leger, dat omstandig gesteund werd door Groot-Brittannië (de Labourregering wilde een <i>quick kill</i> van Biafra, het duurde al met al drie jaar) en de grote vriend aller anti-imperialisten in Moskou, toen nog de USSR. Waar het kon faciliteerde Shell het federale leger. Het beeld is duidelijk.<p>
Is er veel veranderd in die ruim vijftig jaar na het verzamelen van deze documentatie? Shell is nog steeds berucht vanwege de vervuiling van de delta van de Niger, waarvan Biafra deel uitmaakte. Shell is inmiddels ook berucht vanwege de subsidie die het ontvangt van de Nederlandse belastingbetaler, waartegen dezer dagen dagelijks gedemonstreerd wordt.<p>
Die andere thema’s? In Chili heeft de staatsgreep tegen de socialistische regering plaatsgevonden en het land herstelt moeizaam of misschien wel helemaal niet van de neoliberale militaire dictatuur.<p>
De universiteit is met nauwelijks verholen corruptie verweven met “het bedrijfsleven”. Het Oudnoors, dat je vooral niet mocht gaan studeren bij keuzevrijheid, is met het Nieuwnoors als kleine onbelangrijke taal de deur gewezen. Aan de universiteit brabbelt men MTV-Engels en bestudeert men Relevante Zaken, zoals de noodzaak je bureau opgeruimd achter te laten op kantoor.<p>
Ierland – het is wonderbaarlijk – is wel min of meer opgelost. De Zes Graafschappen worden zelfs in de Republiek (die niet meer verachtend Freestate wordt genoemd) Noord-Ierland genoemd. Langzaamaan wordt Ierland een modern land, grotendeels behorend bij de Europese Unie, en het noorden kan en zal daar niet bij achterblijven.<p>
De Grote Kladderadatsj stond niet voor de deur, maar de hoop blijft. Of de moed van de wanhoop. De Grote Kladderadatsj komt, zoals Joop kwam, in 1973. Dit schrijf ik vijftig jaar later, zo zou ik toen niet geredeneerd hebben.
AdRhttp://www.blogger.com/profile/07599745713630393640noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-15075972.post-77767016075957039962023-09-12T19:48:00.000+02:002023-09-12T19:48:28.438+02:00De elfde september opnieuw beschouwd<p> </p><p><em>Dubbele Boterham met Kaas 29</em></p><p>Nee, niet die elfde september, die andere, die dit jaar zijn vijftigste verjaardag viert.<br />Kort voor de staatsgreep had de Chileense president Allende Pinochet als minister van “defensie” in zijn kabinet opgenomen. Of Pinochet de staatsgreep had uitgevoerd als hij niet in het kabinet had gezeten kunnen we niet weten, de geschiedenis loopt nu eenmaal zoals zij loopt.</p><p>Het was het einde van een kleine drie jaar opbouwen van socialisme in Chili, met hoge tegenwerking vanuit Washington maar ook binnenlands. Ik vermeld dat het de afdeling Amsterdam van de Federatie van Vrije Socialisten was die actie begon tegen de dreiging een schip met Chileens koper in beslag te nemen zodra het een Europese haven bereikte – actie die uitliep op de oprichting van het Chili Comité dat verder niet of nauwelijks inbreng had van anarchistische zijde. Het hoefde tenslotte ook niet.</p><p>We weten dat de staatsgreep een oefening in neoliberalisme was, Chili op weg naar socialisme werd een ultrakapitalistische proeftuin. En neoliberalisme en fascisme zijn goede vrienden. Stadions die tot concentratiekamp werden 'omgefunctioneerd'. Kampen in de woestijn. Kinderdiefstal van “linkse” ouders. Ongewenste personen die vanuit een helikopter in zee werden gegooid. De nacht viel over Chili, en het is een klein wonder dat er toch een einde aan het regime is gekomen, ook al blijft de grondwet, die het militaire regime heeft ingesteld, voortbestaan.</p><p>Pas later drong de laatste toespraak van Allende, gehouden terwijl het presidentieel paleis gebombardeerd werd, tot de buitenwereld door. Dramatische woorden die afsluiten met een geloofsverklaring in de arbeidersklasse, die hoe dan ook het laatste woord zal hebben.<br />En schoten, met de microfoon open.</p><p><iframe title="YouTube video player" src="https://www.youtube.com/embed/EC4gSxMzzpQ?si=6w-sS89kVIEo16Hw" width="560" height="315" frameborder="0" allowfullscreen="allowfullscreen"></iframe>
</p><p>Allende heeft het er niet op aan laten komen in de klauwen van de fascisten terecht te komen, maar maakte een einde aan zijn leven. We geloofden indertijd niet zomaar het verhaal dat hij zelfmoord had gepleegd. En aan dat begrip zelfmoord kan men hoe dan ook de overweging verbinden dat hij het leger had moeten inbinden – als dat gelukt was. Het leger dat de democratie had moeten beschermen.</p><p>“De parlementaire weg naar het socialisme eindigt op een met bloed besmeurde sofa”. De leuze was te lang voor een spandoek maar wat was hij juist! (De twijfel over die sofa had inmiddels toegeslagen). We hebben een andere tekst gebruikt – “loopt dood” als ik het me goed herinner, en ja, dat klopt ook maar is minder plastisch als men die elfde september in ogenschouw neemt.</p><p><i>We, </i>dat waren voor het eerst alle groepen die in het pand van koffiebar Roodmerk participeerden. Vijftig jaar geleden verkondigde men nog niet dat de herfst op 1 september begon, het was mooi laatzomerweer. En de demonstratie van de op de elfde aansluitende zaterdag 15 september was een toonbeeld van linkse eenheid zoals men die maar zelden aantreft. De staatsgreep was tenslotte een aanval tegen links in de breedste zin.</p><p>En nu kijk ik terug vooral op die demonstratie en de voorbereiding er van, in het licht van de vorige aflevering <a href="https://krapuul.nl/de-grote-kladderadatsj/" rel="noopener" target="blank">van deze rubriek.</a> Het was een zware slag, zeker, maar we liepen daar niet te treuren, wat achteraf toch merkwaardig mag heten. De laatste woorden van Allende, die we nog niet kenden, waren tenslotte ook onze geloofsverklaring. ¡Venceremos!, we zullen winnen, zoals het lied op de tekst van Victor Jara – kort na de staatsgreep doodgemarteld in het concentratiekamp – het wil:<br /></p><iframe title="YouTube video player" src="https://www.youtube.com/embed/LwOEmEnFkgk?si=YuJ4wHuQbclBrlnO" width="560" height="315" frameborder="0" allowfullscreen="allowfullscreen"></iframe>
<p>En dat gevoel dat de toekomst aan “ons” was, was ik de enige die dat hoe dan ook wel dacht, ondanks deze harde rechtse slag? Elf september is nog jarenlang het startsignaal voor een nieuw actieseizoen geweest, met brede linkse deelname.<br />En plotseling was het voorbij, nog voor het einde van het decennium.</p><p>Het zou interessant, zoniet belangrijk, zijn te onderzoeken hoe het kwam dat het demonstratief herdenken is weggevallen. Wegvallen van het geloof dat dit maar tijdelijk was, dat “links” de toekomst had (en binnen dat links het anarchisme, maar dat viel buiten de orde van de demonstraties)?</p><p>In 1978, het laatste jaar waarvan ik mij herinner dat er een demonstratie van belang was, z<i>aten we in de finale in een politiestaat. En op de eretribune zaten Wiegel en Van Agt,</i> zoals Neerlands Hoop zong – over Chili’s buurland Argentinië. Ontmoedigender kon het eigenlijk niet. En die finale werd nog verloren ook.</p><p>– Afbeelding: De Biblioteca del Congreso Nacional, CC BY 3.0 cl, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=16325488</p><p>- Eerder verschenen bij <a href="https://libertaireorde.wordpress.com/2023/09/11/dubbele-boterham-met-kaas-29-de-elfde-september-opnieuw-beschouwd/" rel="noopener" target="blank">Libertaire Orde</a></p>AdRhttp://www.blogger.com/profile/07599745713630393640noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-15075972.post-41195763491148255012023-08-30T00:48:00.004+02:002023-08-30T01:12:07.075+02:00Portfolio38: In het volle licht van de koplampen - Klein gentrificatieleed - Voor Eric<p> <b>In het volle licht van de koplampen</b><br /></p><p>“Wacht eens even,” zei zij, overdenkende hoe het zat met haar
verovering, mij dus. “Geen idee of jij wel kunt kussen en of je dat goed
doet.”<br />
Wat een vraag.<br />
Ze duwde mij een portiek in en gaf de opdracht te laten merken hoe het zat.<br />
Er dook meteen een politieauto op die het portiek in het licht van de
koplampen zette. “Wil het een beetje lukken?” onderstreepte een smeris
de feestvreugde. Nooit zoveel belangstelling meegemaakt voor iets
waarvan ik dacht dat het spontaan moest gebeuren. Of is dat een
pietluttig standpunt?</p>
<p>Het kon er mee door maar het kon beter, vond ze. Ik zit achteraf
vooral met de vraag waarom de politie die belangstelling toonde.
Portieken waren verdacht toneel.</p><p><b>Klein gentrificatieleed </b></p><p>Ankies Beste Boerenbiefbar serveerde de meestgewaardeerde biefstukken
van heel Amsterdam-Oost, een stadsdeel in opkomst zoals iedereen
inmiddels wel weet.<br />
Het geheim van die biefstukken was dat ze in eerlijk Zeeuws Meisje
werden gebraden. Geen cent te veel hoor, maar de klanten hadden er wel
25 euro per biefstuk (exclusief begeleidende groenten uiteraard) voor
over.</p>
<p>En toen besloot Ankie de zaak aan de Markt over te laten. Canadese
durfkapitalisten ontfermden zich over de Boerenbiefbar. Hun chef meende
dat het geheim in speciale maagdelijke olijfolie lag. Ankie telde haar
centen. Geen cent te weinig, om precies te zijn. </p>
<p>Maar de gasten klaagden steen en been: dit waren hun biefstukken niet
meer. Ankie zweeg, wachtend op de krant die haar geheim zou
ontfutselen. </p><p><b>Voor Eric</b></p><p>De hete zomer van 1975 – we konden nog niet weten dat hete zomers de
nieuwe norm zouden worden. Radio Caroline sloot om redenen die mij niet
bekend waren al om middernacht af, mij alleen latend met sombere
gedachten.<br />
Kortstondig werkzame deejay Phil Mitchell zei dat het tijd was om de kat
buiten te zetten (denk aan de slotscène van de Flintstones) en startte
de huiveringwekkende klanken van Roy Buchanan’s <em>Sweet dreams</em>.</p>
<p>Niks zoete dromen van de verloren liefde, in plaats van haar of zijn
aanwezigheid. Pure wanhoop hoorbaar gemaakt door geniaal gitaarspel.<br />
Het verraste mij dan ook niet toen ik hoorde dat Roy twaalf jaar later
opgebracht werd wegens openbare dronkenschap. En in die ene nacht cel
stapte hij uit.</p><p> </p><p><b> </b></p><p> </p><p> </p>AdRhttp://www.blogger.com/profile/07599745713630393640noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-15075972.post-36244010754831829392023-07-08T18:26:00.003+02:002023-07-08T18:26:49.040+02:00Abdis Mechtild Asselberg ruste in vrede Deze <a href="https://www.rouwcenterivo.be/wordpress/wp-content/uploads/2023/07/Rouwkaart-Mechtild-Frida-Asselberg-Bethlehem.pdf" target="blank">link</a> volsta.AdRhttp://www.blogger.com/profile/07599745713630393640noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-15075972.post-39367917609674531362023-07-05T15:31:00.001+02:002023-07-05T15:31:31.577+02:00Herinneringen van een Dijker<p> </p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEihJHeRucmpqwqyKKCzl2ZKxIl8JBPGM7ymejV-0dttjfivar_FpKAueXxQS41jinFAwngNYTMMUl2iICBbs4B3bs6AJJIukIAoiUZreTO3whaMcLqyJIDfyeNs7GZwK2OLPWFrzyLl88rF-smsSgq-XVvAXz9WblwS_TlvBH-bSzAK4DWobaow0w/s500/Dappere_Dodo.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="483" data-original-width="500" height="309" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEihJHeRucmpqwqyKKCzl2ZKxIl8JBPGM7ymejV-0dttjfivar_FpKAueXxQS41jinFAwngNYTMMUl2iICBbs4B3bs6AJJIukIAoiUZreTO3whaMcLqyJIDfyeNs7GZwK2OLPWFrzyLl88rF-smsSgq-XVvAXz9WblwS_TlvBH-bSzAK4DWobaow0w/s320/Dappere_Dodo.png" width="320" /></a></div><br />1. Die heerlijke zolder<br /><p></p><p>Het toeval wil dat de winkel van nu iets soortgelijks verkoopt als
mijn grootouders destijds. Alleen heeft alles een merknaam die mij niets
zegt en nog minder interesseert, maar de Echte Doelgroep waarschijnlijk
wel.<br />
De toonbank is ook verdwenen. “Niet van deze tijd”. </p>
<p>We hebben er iets te kopen en intussen maak ik duidelijk dat ik hier
mijn eerste levensjaren half gewoond heb. De verkoper spreekt nauwelijks
Nederlands, maar grootmoedig zegt hij met het weinige dat hij te zeggen
heeft dat ik wel even mag kijken op de verdiepingen.</p>
<p>Die zijn allemaal rommelige opslagplaats. Geen woonruimte meer. Maar
bovenin is de zolder. Verdomd, hij is net zo kaal als toen. Hij ruikt
nog net zo. De schommel is wel weg.</p><p>2. De kleinste </p><p>De tekst is van Jan Pieter Heije, de muziek van Jos Beltjens. De eerste leeft meer voort dan de tweede.</p>
<p>“Omhoog, omlaag, op berg en dal,<br />
Ben ‘k in de hand des Heeren!”</p>
<p>In de avondschemering, licht uit of met opzet niet aangedaan, zongen
mijn opa, zus en ik zomaar liederen. Het was goed donker op de Dijk,
zonder kunstlicht. <em>De kleinste</em> herinner ik mij, alleen het
eerste couplet overigens, met het derde zou mijn oma wellicht ingestemd
hebben (die vond dat we het Liedboek moesten hanteren vermoed ik).<br />
En “Het zonnetje gaat van ons scheiden”. Herinner ik mij meer?<br />
De platenspeler bevatte veel 78-toerenbakeliet. “Sparrow in the
treetop”. Nou niet direct de muziek van “Dijkers” nietwaar. Geen
rock’n’roll, nee.</p><p>3. Zuurbier</p><p>“Daar loopt Zuurbier!” Snel naar het raam om naar wat blijkbaar een
fenomeen was. Ik zag een man in gezelschap van een iets jongere, en ik
wist zeker dat hij liep te zwaaien als een dronkenman, die hij beslist
geweest moest zijn. Daarom werd hij Zuurbier genoemd tenslotte.<br />
Het werd mij ook helemaal niet uitgelegd waarom hij het vermelden waard was en wie hij dan eigenlijk was.</p>
<p>Hoeveel tijd is er overheen gegaan om mij te doen weten wie Zuurbier
was? Mijn geliefde heeft nog even een flat gedeeld met een niet eens zo
ver familielid.</p>
<p>Bertus Zuurbier was kandidaat-raadslid voor de Rapaillepartij in
Amsterdam, en heeft de raad gehaald, 1921. Als goed anarchist was hij
geheelonthouder. Niks dronkenman dus. </p><p>4. De eerste keer gebeten<br /></p><p>Indertijd verbleven er nog kinderen op de Dijk, toen er nog gewoond
werd. Mijn zus en ik woonden er half, we werden nog wel eens uitbesteed
aan opa en oma. Op de valreep heb ik nog vernomen dat mijn wieg
allereerst op de Dijk heeft gestaan. Alsnog een verrassing.
</p><p>En ’s avonds, als het stil was op straat, kon je er spelen met
straatgenootjes. Ik was zowaar verliefd op een meisje uit het
gezelschap, ik durf haar naam nog steeds niet te noemen. Maar een keer
stamelde ik spontaan verliefd haar naam. Dat kon toch echt niet. Zij
stampte in mijn richting om mij weg te jagen. De beloning voor mijn
durf, die pas tientallen jaren later terug is gekomen.</p><p>5. De geuren van weleer</p><p>Een groot contrast van geuren: de straten of stegen van de dijk af
dienden als openbaar toilet voor degenen die het na cafébezoek alsnog
niet konden ophouden en dus maar ergens – eh… ja waar eigenlijk? Tegen
de muur van een huis? Zomaar, op de straat? Ik hoef het niet te vragen .<br />
Ik bedenk dat ik een aantal jaren gedraaid heb in een deejaycafé in één
zo’n zijstraat en die bijzondere geur was wel weg. De Dijk zelf is ook
eigenlijk geen uitgaansgebied meer.</p>
<p>En die andere geur, die is ook verdwenen. Die hoorde bij de
zeepfabriek De Vergulde Hand, die als alle industrie de stad uit moest.
Na al die eeuwen verhuisd naar Vlaardingen. Ik gebruik de scheerzeep nog
wel.</p><p>6. Dappere Dodo en zwaaiende tante Hanny<br /></p><p>Mijn laatste tijd als Dijker moet getekend zijn geweest door de
televisie van mijn grootouders, na de dood van mijn opa dus die van oma.
Woensdag- en zaterdagmiddag waren er speciale kinderprogramma’s: de
Verrekijker, een nieuwsjournaal speciaal voor ons kleinen. En door de
verschillende omroepen verzorgde kinderprogramma’s, waarvan die van de
VPRO verreweg de saaiste waren.</p>
<p>Maar waren ze spannend? Wat kan ik mij eigenlijk herinneren van Coco
en Knorrepot, Dappere Dodo, kapitein Piet Römer en Ageeth (die was ook
omroepster bij de AVRO) – meer dan de enkele namen? Nou ja, Knorrepot
zie ik nog wel vliegen. Het was een vliegend varkentje, begrijpt u.</p>
<p>Tante Hanny (KRO) wuifde naar ons ten afscheid. Op onkatholieke muziek: The girl that I marry.</p><p>- Afbeelding: Door KRO - Dappere dodo 1956.png Beeld en Geluidwiki - Gallery: Dappere Dodo, CC BY-SA 3.0 nl, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=9817870 <br /></p><p> </p><p> </p><p> </p><p> </p><p> <br /></p><p> </p><p> </p><p> </p><p></p><p> </p><p> </p>AdRhttp://www.blogger.com/profile/07599745713630393640noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-15075972.post-87719076186770707102023-06-22T18:00:00.001+02:002023-06-22T18:00:09.831+02:00Verkenningen christen-anarchisme, deel 6: Over conferenties en publicaties<p> </p><div class="entry-content">
<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiBXrtAsveL11dTBW-H4rg3gO4-x1zC_5rKNV3OUUrIzpUqS0i69B5L0G_q4gcRW9yW_IK8mXIQNme8axyQ5lBrLloCBzSWmrg8BgwOru6qHvAlQymDYKfzgrCV8mM4eExXl9gdvEtZarefUOd30ltBrOcXWjrTC8AT3WFPZRhOpl6X889vpfUfqQ/s566/voorkant.religious-anar.webp" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="566" data-original-width="400" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiBXrtAsveL11dTBW-H4rg3gO4-x1zC_5rKNV3OUUrIzpUqS0i69B5L0G_q4gcRW9yW_IK8mXIQNme8axyQ5lBrLloCBzSWmrg8BgwOru6qHvAlQymDYKfzgrCV8mM4eExXl9gdvEtZarefUOd30ltBrOcXWjrTC8AT3WFPZRhOpl6X889vpfUfqQ/s320/voorkant.religious-anar.webp" width="226" /></a></div><br />In 2008 hield het Anarchist Studies Network op de campus van de
universiteit van Loughborough, Engeland, een studieconferentie, waarbij
een aparte werkgroep Religieus Anarchisme was ingesteld. Loughborough
was/is een academische vrijplaats voor het bestuderen van anarchisme in
de faculteit politieke wetenschappen, onder leiding van Ruth Kinna,
specialiste aangaande William Morris en Peter Kropotkin. Stafleden in
die dagen waren Alexandre Christoyannopoulos, Alex Prichard en Uri
Gordon.<p></p>
<p>Werd “religieus anarchisme” als een ongepaste vreemde eend in de bijt
gezien, in 2008? Wellicht, maar de lezingen van dat jaar zijn gebundeld
in het boek <i>Religious anarchism. </i><br />
Mijn bijdrage aan conferentie en boek is in het Nederlands vertaald te vinden onder andere <a href="http://www.christianarchy.nl/search?q=%22dode+korrel%22" rel="noopener" target="_blank">hier.</a></p>
<p>De conferentie eindigde met het oprichten van een los verband ASIRA,
Academics and Students Interested ín Religious Anarchism, waar in de
eerste plaats de contribuanten van de bundel aan verbonden waren. (Het
genootschap is inmiddels ingeslapen). Het initiatief tot een volgende
conferentie in 2012 ging uit van ASIRA, waarna de “seculieren” alsnog
aansloten. We kunnen stellen dat de studie van het religieus – of
spiritueel – anarchisme in de loop der tijd net als het fenomeen zelf
geaccepteerd geraakt is bij de professionele godloochenaars. Een
enkeling die aanvankelijk afwijzend tegenover het idee stond gaf later
zelf alsnog een inleiding in de ASIRA- werkgroep. Om Landauer kan men nu
eenmaal niet heen, bijvoorbeeld. </p>
<p>Een voorbeeld van de inleidingen van 2016:</p>
<p>Joana Serrado – <i>Anarcho-mysticism as Direct action: Women mystical traditions in mediaeval and early modern Christianity</i></p>
<p>André de Raaij<i> – Kartini, her peaceful struggle on three fronts and her reception by Christian anarchists</i></p>
<p>Anthony T. Fiscella, Lund University – <i>Womanism, Nature, and Anarchy: Thoughts on the Intersections of Justice, God, and the Dirt of Daily Life</i></p>
<p>Dr Alexandre Christoyannopoulos – <i>Sparking the Pacifist
Imagination by Depicting the Familiar as New: The Subversive Potential
of Leo Tolstoy’s ‘Defamiliarisation’</i></p>
<p>Enrique Galván-Álvarez – <i>Jodo Shinsu: Buddhism Against the State in Japan</i></p>
<p>James Crossley –<i> Rudolf Rocker and the Fate of the English Radical Bible</i></p>
<p>Mijn bijdragen aan de Anarchism Studies Network/ASIRA-conferenties betroffen:</p>
<p>2012: <a href="http://www.christianarchy.org/2012/09/ernst-stern-en-zijn-optimistische-visie.html" rel="noopener" target="_blank">Ernst Stern</a> </p>
<p>2014: <a href="http://www.christianarchy.nl/2014/12/kairos-and-socialism.html" rel="noopener" target="_blank">Kairos</a>, aan de hand van onder anderen Berdjajew </p>
<p>2016: Het verband tussen Kartini (door president Soekarno uitgeroepen
tot Ibu Indonesia, Moeder van Indonesië, hoewel ze dat laatste woord
nooit gebruikt in geschrifte) en het <a href="http://www.christianarchy.nl/2016/11/kartini-her-peaceful-struggle-at-three.html" rel="noopener" target="_blank">christen-anarchisme</a>. Zij noemt Felix Ortt als inspiratiebron in <i>Door duisternis tot licht, </i>postuum verschenen boek dat tot de canon van de Nederlandse letteren zou moeten behoren, maar ja, Nederland…</p>
<p>Voor de conferentie van 2018 ben ik teruggeschrokken door de
dreigende hittegolf, en de tweejaarlijksheid werd daarna doorbroken of
beter afgebroken door de pandemie en het is de vraag of de “traditie”
hersteld wordt.<br />
Bundels artikelen kunnen het gevolg zijn van conferenties, maar een
conferentie is toch altijd speciaal. Ik vermeld dat er inmiddels “in
plaats van”, naar het lijkt, drie bundels <i>Essays in Anarchism and Religion</i>
zijn verschenen bij Stockholm University Press, “peer reviewed” en al
(2017-2020). Ik weet niet wat ik mij daarbij moet voorstellen bij
onderzoek op nagenoeg onontgonnen terrein.</p>
<p>Het overzicht van mijn eigen Conferentiebijdragen, de volgende drie
bij bijeenkomsten van de International Society for the Study of European
Ideas, waarop ik geattendeerd ben door onze makker Bas Moreel. Het
bracht me nog eens ergens, dat is zeker. </p>
<p>Haifa:</p>
<p>1998: <a href="http://www.christianarchy.org/2009/10/parallels-or-influence-dutch-christian.html" rel="noopener" target="_blank"><i>Parallels or influence</i></a><i>: the Dutch Christian anarchist movement 1897-1907 and the Landauer connection </i></p>
<p>Bergen, Noorwegen:</p>
<p>2000: <i><a href="http://www.christianarchy.org/2009/10/mysticism-and-action-christian.html" rel="noopener" target="_blank">Mysticism and action</a>: Christian anarchism as a paradigm</i></p>
<p>Aberystwyth:</p>
<p>2002: ”<a href="http://www.christianarchy.org/2009/10/unspeakable-experience.html" rel="noopener" target="_blank"> The unspeakable experience</a>”, <i>Considerations about ethics and mysticism on the basis of Jacques Ellul and Henri van den Bergh van Eysinga </i></p>
<p>Zo’n merkwaardige conferentie-ervaring: op de Werkgroep Landauer kwam
niemand af. Ik liep met de moderator over de gang van het
universiteitsgebouw van Haifa, overleggende waar ik terechtkon want ik
was toch wel helemaal uit Nederland gekomen. Ik zag een Geleerde Man een
oproep opplakken dat er nog ruimte was in zijn Werkgroep Mystiek, en ik
barstte in lachen uit. Horst Jesse vond dat maar niets: “Waarom lacht
u?” ”Omdat ik bij u terechtkan met mijn lezing over Landauer”. </p>
<p>En aldus geschiedde. De wonderlijke ervaring om Sloveense studentes
ijverig aantekeningen te zien maken over Louis Adrien Bähler, en de
uitnodiging op bezoek te komen – waaraan ik niet voldaan heb, hoor – het
zijn ervaringen waar geen Essaybundel tegen op kan. Dan moet ik ook nog
vermelden dat ik de lezing heb overgedaan geïmproviseerd in het Frans
voor Carmelitessen op de Carmel zelf.</p>
<p>En ja, het was Bähler die vaststelde dat er “een mystieke ader door onze beweging” liep – de christen-anarchistische dus.<br />
Rest mij te zeggen dat ik van de na- en deels vooroorlogse Nederlandse
christen/religieus-anarchisten nog helemaal niet heb genoemd: Kees
Boeke, oprichter van War Resisters International, ook bekend van de
school de Werkplaats Kindergemeenschap in Bilthoven, en grondlegger van
Sociocratie in Nederland; Lieuwe Hornstra, die beschouwingen over
management heeft geschreven; ds. Ernst Stern, die mijn allereerste
politieke beschouwing heeft gepubliceerd; ds. H.J. Mispelblom Beyer,
schrijver van het geprezen <i>Tolerantie en fanatisme</i>; en de
betrokkenen bij de Catholic Worker, een in stilte zich uitbreidende
beweging die van oprichter Peter Maurin geen beweging mag heten.</p>
<p>Slot volgt.</p>
</div>AdRhttp://www.blogger.com/profile/07599745713630393640noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-15075972.post-56520187517153333702023-06-07T22:23:00.008+02:002023-06-07T22:46:47.078+02:00Verkenningen christen-anarchisme, deel 5: voorlopers<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg5TeJHAIUadIGRrkYZe9dVNIWTZh16IJ1xmDYIEABUy--RwS0ledMnKM7gqzSX4E6MVmgr4wh2DD7Nl9k3cL4HAva_FZ1dtZNIYV8wcMJ2IaYiQPZZZPzPbhWOGZ_4Oky-0DnB-7dXpwL0a2D4ARSCwnzct_h2Cy350dGEgezhf3qSnhFrROI/s320/trapjevliet.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="240" data-original-width="320" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg5TeJHAIUadIGRrkYZe9dVNIWTZh16IJ1xmDYIEABUy--RwS0ledMnKM7gqzSX4E6MVmgr4wh2DD7Nl9k3cL4HAva_FZ1dtZNIYV8wcMJ2IaYiQPZZZPzPbhWOGZ_4Oky-0DnB-7dXpwL0a2D4ARSCwnzct_h2Cy350dGEgezhf3qSnhFrROI/s1600/trapjevliet.jpg" width="320" /></a></div><br />In wat ik de klassieke tijd van het christen-anarchisme noem bij dezen – het fin de siècle – was het opsommen van voorlopers deel van de presentatie van eigen gedachtengoed en praktijk: het gaat hier om iets wat zo oud is dat het nieuw lijkt. En de geschiedenis van het ketterdom, zoals de officiële kerk en dus de macht het noemt, is doorspekt van verzet tegen de macht en tegelijk van gemeenschappelijk leven. Het zou dan beginnen met de vroegste christenen, die volgens het boek Handelingen samenleefden en alles gemeenschappelijk hadden. Als we ons hier al op historische grond bevinden is de vraag: wanneer en waarom hield die gemeenschappelijkheid op? Iets van die gemeenschappelijkheid ontwaarde men in kloosterorden, maar waarom en waardoor was dit niet het geval bij de “gewone” gelovigen? Is het de zondeval van het christendom?<p></p><p>Maar een belangrijke vraag is, ten aanzien van welke stromingen kan men van <i>anarchisme</i> spreken (avant la lettre, het woord moest nog uitgevonden worden)? Het instituut <i>staat </i>is alleen maar gegroeid en sterker geworden in de afgelopen eeuw, van wanneer dateert het echter, sinds wanneer was het niet meer mogelijk zich aan de staat te onttrekken of die te ontkennen of bestrijden? Friedrich Engels en Ernst Bloch zien de geest bij Thomas Münzer, voorman van de opstandige Duitse boeren. Maar ook de bekende mystici, zie Landauer over Eckhart, worden als communistische/anarchistische voorbeelden gezien (“communisme” was nog geen gestolen en besmeurd woord in het begin van de vorige eeuw). Dan zijn er de diverse bewegingen in de dagen van de Engelse burgeroorlog, waarvan de Diggers het bekendste voorbeeld zijn.
<iframe title="YouTube video player" src="https://www.youtube.com/embed/OA4FTIz2Zrw" width="560" height="315" frameborder="0" allowfullscreen="allowfullscreen"></iframe><p>
<em>Chumbawamba met de Diggers’ Song</em><p>
Opmerkelijk is dat hieraan een nationalistisch trekje te bespeuren valt: het afwijzen van de door de Normandiërs gestichte “orde”, die met genocidaal wapengeweld is opgelegd in de elfde eeuw. Terug naar de echte Engelse situatie dus. En Winstanley, de bekendste schrijver uit Diggerskring, beroept zich eigenlijk alleen op oudtestamentische teksten, niet op het “evangelie binnen het evangelie”, de Bergrede.</p><p>In de Lage Landen loopt er tot de totstandkoming van het koninkrijk der Nederlanden een rode draad vanaf de Wederdopers, de rustiger Doopsgezinden (mennonieten) en remonstranten tot de duidelijk zich tegen de staat verzettende Christelijke Broedergemeente (gangbare betiteling: Zwijndrechtse Nieuwlichters) die als zodanig naar voren komt bij de mobilisatie tegen de Belgische opstand. Ik noem speciaal de in gemeenschap van goederen levende Labadisten, onder wie de eerste vrouwelijke student Anna Maria van Schuurman en de schilderes Maria Sibylla Merian, en het gezelschap der Collegianten, die aan volwassenendoop deden in de Rijnsburger Vliet (afbeelding). De Zwijndrechters – om ze zo maar te noemen – weigerden dienst in de oorlog tegen het opstandige zuiden, en de weigering werd min of meer gehonoreerd doordat ze hospitaaldienst moesten verrichten, nadat eerst enkelen van hen gevangen waren gezet en een hunner in de gevangenis was overleden.</p><p>Quack noemt hen de eerste moderne socialisten in Nederland en Nederland zou Nederland niet zijn als er niet een christelijk uitgangspunt was geweest. Misschien mogen ze dan de eerste Nederlandse christen-anarchisten heten. Kan men van anarchisme spreken voor staat en kapitaal de samenleving, waarvan tenslotte nog pas gisteren het bestaan ontkend werd door Thatcher, in hun greep namen? Omdat dit als een proces plaatsvond en -vindt lijken mij de zeventiende-eeuwse opstandelingen, vooral in Engeland, toch degenen die als eersten die naam terecht mogen dragen – achteraf.</p><p>Het grote voorbeeld voor Tolstoy – die een aparte aflevering ten deel zal vallen – was de prediker uit Massachusetts, Adin Ballou, die een eigen utopisch genoemde gemeenschap stichtte, de Hopedale Community. In Nederland, speciaal in het noorden en nog meer speciaal Drenthe, maakte H.C.J. Krijthe, modernistisch prediker en vrijdenker, “de profeet van Coevorden”, de geesten rijp.</p><p><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgxU0tMX4xEn5JJcgCQ-QVNkNTUfPcTIkipLa74KEBdq1WhUoPONta33L61n1v6ZdFuhT0-JoOzAjkj9qWzPWmR7A2098mD758KdSARw_ofohvZenqp5E7lneM1FeLUxPEP14_H8t4kwjdUkm6hB-9dUZxhvjKmhAOKdXb-pvvkJsZCMlOf4Ug/s400/doechoboren.webp" imageanchor="1" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img alt="Het naakte lichaam als politiek actiemiddel: Doechoboren, begin twintigste eeuw" border="0" data-original-height="225" data-original-width="400" height="180" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgxU0tMX4xEn5JJcgCQ-QVNkNTUfPcTIkipLa74KEBdq1WhUoPONta33L61n1v6ZdFuhT0-JoOzAjkj9qWzPWmR7A2098mD758KdSARw_ofohvZenqp5E7lneM1FeLUxPEP14_H8t4kwjdUkm6hB-9dUZxhvjKmhAOKdXb-pvvkJsZCMlOf4Ug/w320-h180/doechoboren.webp" title="Het naakte lichaam als politiek actiemiddel: Doechoboren, begin twintigste eeuw" width="320" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><i>Het naakte lichaam als politiek actiemiddel: Doechoboren, begin twintigste eeuw</i></td></tr></tbody></table><br />Naast Ballou noemde Tolstoy de <a href="https://libertaireorde.wordpress.com/2017/04/23/het-universeel-feminisme-van-femen-het-naakte-lichaam-als-politiek-actiemiddel-de-obsessie-van-religies/" rel="noopener" target="_blank">Doechoboren</a>, Russische orthodoxen, verbannen naar gekoloniseerd Georgië, als inspiratiebron. Zij leefden (leven: er wonen er nog in <a href="https://www.bbc.com/travel/article/20210623-canadas-little-known-russian-sect" rel="noopener" target="_blank">Canada</a>) bescheiden in gemeenschap van goederen, vegetarisch en geheelonthoudend en alle geweld afwijzend: de term christen-anarchisme is met betrekking tot hen, en Tolstoy die hun zaak op zich nam, voor het eerst gebruikt. Tolstoy had dan weer zijn eigen volgelingen in Rusland en vooral in Engeland, en hij inspireerde modernistische protestanten in Nederland tot het kiezen voor de richting christen-anarchisme, 1897, net iets eerder voordat Domela de <i>Vrije Socialist</i> oprichtte in plaats van <i>Recht voor Allen </i>(1898).</p><p>Dit is een schamel overzicht en dat moet het ook zijn. We zijn nu in de twintigste eeuw aangekomen, de eeuw van Ortt, Day en Maurin, Ellul, en – ik zou haar bijna vergeten te noemen – Simone Weil.</p><p>Zoals wellicht uit het bovenstaande blijkt is het onderzoek naar deze stroming maar net op gang gekomen, hierover het volgende deel van deze Verkenningen.</p><ul><li>Eerder verschenen bij <a href="https://libertaireorde.wordpress.com/2023/06/07/verkenningen-christen-anarchistisch-terrein-deel-5-voorlopers/" rel="noopener" target="_blank">Libertaire Orde</a></li></ul><p><br /></p>AdRhttp://www.blogger.com/profile/07599745713630393640noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-15075972.post-72918483091933141302023-05-28T23:44:00.002+02:002023-05-28T23:44:33.701+02:00Truus Schilp<p> Geboren vóór of kort na de Eerste Wereldoorlog, een leven waarin kerk en
godsdienst een rol speelden die met de jaren veranderde, soms radicaal
of meer dan eens. 'In de dagen onzer jaren zijn zeventig jaar of als wij
zeer sterk zijn tachtig jaar; en het uitnemendste van die is moeite en
verdriet', weet de psalmist. Wat zegt de 'zeer sterke' er zelf van?
Vandaag de tiende aflevering: Truus Schilp (75), hervormd. </p><p>Hij was communist, had niets met geloof maar er lag thuis wel een
statenbijbel waar hij uit voorlas. Amos, Jeremia, de Bergrede; alle
passages waar een aanklacht tegen onrecht uit sprak. Mijn moeder had van
huis uit het hervormde geloof meekregen maar ging niet meer naar de
kerk. Ze was een tengere, frêle vrouw. Kwetsbaar. Geen vechtster maar
wel iemand die haar hele leven pal achter mijn vader stond. Buiten mij
was er nog een meisje, mijn zusje. Twee jaar jonger, te vroeg geboren en
geestelijk en lichamelijk zwak.</p><p>Ons gezinsleven was heel vrij.
Alles mocht, alles was bespreekbaar. Zo kwamen er regelmatig lesbiennes
en homoseksuelen over de vloer, maar ook een echtpaar dat af en toe een
extra dame meebracht. Toen ik mijn moeder vroeg hoe dat zat zei ze: 'Dat
is nou een driehoeksverhouding'. Mijn ouders deden daar niet moeilijk
over, maar ze drukten me wel op het hart er op school niet over te
praten. De mensen zouden het niet begrijpen. Soms kon ik het niet laten
en dan kwam er inderdaad een boos telefoontje van een geshockeerde
moeder en ging er weer een vriendschap kapot.</p><p>In de eerste
wereldoorlog werd mijn vader opgeroepen voor militaire dienst,
standplaats Den Helder. Omdat hij een technische opleiding had en een
bekwame vakman was, werd hij al snel bevorderd tot sergeant. Vreselijk
voor een man met zo'n anti-militaristische inslag als hij.</p><p>Op een
dag kwam koningin Wilhelmina de troepen inspecteren, dat hoort nu
eenmaal bij het vak. Mijn vader moest een colonne begeleiden en
verziekte de boel door de soldaten rechtsomkeert te laten maken in
plaats van linksomkeert. Het kwam hem op drie maanden cachot te staan,
vastgeketend met een kogel aan zijn been. Inmiddels hadden de hoge heren
wel begrepen dat hij ongeschikt was voor de rang van sergeant. Hij werd
gestationeerd in de staalfabriek de Hembrug. Daar praatte hij veel met
arbeiders, legde contacten met de vakbeweging en ontketende de
Hembrugstaking. Opnieuw draaide hij de bak in.</p><p>Toen hij er na een
paar maanden uitkwam werd hij vakbondsleider en lid van de
communistische partij. Begin jaren twintig reisde hij samen met
Henriëtte Roland Holst en David Wijnkoop naar Rusland om de gevolgen van
de revolutie met eigen ogen te zien, maar hij kwam gedesillusioneerd
terug. Geschrokken van de armoede en de dictatoriale houding van de
leiders. Hij stapte af van het leninisme en werd trotskist. Dat was
verraad natuurlijk. Nog in de tweede wereldoorlog kreeg hij briefjes van
sektarische communisten met teksten als: 'We hangen je op aan de
hoogste boom'.</p><p>Al op jonge leeftijd werd ik lid van de
socialistische jeugdbeweging. Dat stelde heel wat meer voor dan een
beetje kamperen. We kregen onderricht in begrippen als recht, vrijheid
en vrede. In de crisistijd nam mijn vader mij mee naar de
stempelbureaus. Vernederend vond ik het, die lange kleurloze rij mannen,
wachtend in weer en wind, petjes op hun hoofd, papieren in de hand en
met een lege maag.</p><p>Mijn vader leidde in die jaren een
textielstaking in Twente. Omdat hij heimwee had naar ons, verhuisden we
in zijn kielzog naar Enschede. Echt leuk was het niet. De communisten
gooiden de ramen van ons huis in en wij werden met klompen
achternagezeten.</p><p>Eenmaal terug in Amsterdam, kregen we vaak bezoek
van mensen als Buskes en Banning, en later Krijn Strijd. Zij waren dan
wel theoloog maar deelden de politieke opvattingen van mijn vader. Ik
luisterde met rooie oortjes naar hun gesprekken en wilde na de
middelbare school politieke wetenschappen studeren, maar de oorlog
verhinderde dat.</p><p>Ik werd verkoopster in een handwerkzaak en
gebruikte briefjes met patronen als berichten voor het verzet. Als er
bijvoorbeeld iemand op huisnummer 32 moest worden opgehaald schreef ik:
32 steken opzetten. Mijn baas heeft er nooit iets van geweten. Hij
mopperde wel eens dat ik erg lang over een boodschap deed, maar daar
kletste ik me zonder problemen uit.</p><p>Mijn vader had als
vakbondsleider een groot aandeel in de februaristaking. Met honderden
anderen werd hij opgepakt en twee dagen later vrijgelaten, maar de
staking kregen ze niet plat. In die tijd kwamen Henriëtte Roland Holst,
Piet Meertens en Eddy Wijnkoop vaak bij ons op de Nassaukade voor
overleg. Wat kon gedaan, wat moest gedaan? We zijn 'de Vonk' gaan
uitgeven. Een illegaal blad. Anti-fascistisch, socialistisch en
pacifistisch. De oorlog scherpte mijn politieke bewustzijn, maar maakte
me ook eenzaam. Mijn oude schoolvrienden waren weggevallen, die kwamen
toch uit een ander milieu- en wie kon ik nog vertrouwen?</p><p>Na de
oorlog hoorde ik op de radio een oproep van Willem Drees. De
ziekenhuizen werden overstroomd met mensen die teruggekeerd waren uit de
kampen en konden het werk niet aan. Jonge mensen werd gevraagd zich aan
te melden als vrijwilliger. De volgende dag ben ik naar het
Binnengasthuis gegaan, ook in de hoop mijn op transport gestelde
vrienden terug te zien, maar dat is niet gebeurd. Inwerken was er niet
bij. Uniformpie aan, mutsje op, schortje voor en beginnen maar.</p><p>Na
drie maanden werden er zo'n dertig vrijwilligers, waaronder ik, bij de
directie geroepen met de vraag of we niet de verpleegopleiding wilden
gaan volgen. Zo gezegd, zo gedaan. Een enige studie en een schitterend
vak. Na drie jaar wilde ik mijn kraamdiploma halen. Alles was rond, ik
moest alleen nog even gekeurd worden. Het bleek mis. Ik had TBC
opgelopen van de mensen uit de kampen. De directeur van het ziekenhuis,
doctor Elte - een pracht van een mensenkind - vroeg me of ik naar een
sanatorium of een ziekenhuiskamer wilde. Ik zeg: 'U denkt toch niet dat
ik in zo'n bos ga zitten wegkwijnen?' Ik kreeg een ziekenhuiskamer,
samen met een paar anderen.</p><p>Het was natuurlijk onvermijdelijk dat
er al snel een predikant aan mijn bed zat, dominee Steginga. Mijn eerste
zin was: 'U mag blijven zolang u niet over het geloof begint'. Dus
voerden we gesprekken over de politiek en de oorlog. Maar ja, hij was
nou eenmaal predikant, kon het natuurlijk toch niet laten. Informeerde
welke passages uit de bijbel ik kende en ging daar op door.</p><p>Op een
nacht werd ik ziek, zo verschrikkelijk ziek, daar heb je geen idee van.
Ik heb geknokt, gevochten als een gek. Er leek geen end aan te komen.
Waarmee of waartegen? Nu zeg ik, ik heb gevochten met God. Als Jakob op
de Jabok. Toen kon ik het niet benoemen, maar dat kon Jakob ook niet
meteen. Wel heb ik de volgende ochtend de predikant laten komen. In de
maanden daarna hebben we veel over het geloof gepraat. Mijn gezondheid
kelderde intussen naar beneden. Het enige dat ik na die nacht wist was:
ik moet doorknokken. Voor God, voor een rechtvaardige samenleving, maar
om nou te zeggen dat het opschoot, nee.</p><p>Tot professor Borst, hoofd
interne geneeskunde en schoonvader van onze huidige minister, me
aansprak over een nieuw medicijn uit Amerika. Het zou helpen maar had
als bijwerkingen doofheid en slechte ogen. Die slechte ogen, dat klopt,
maar doof ben ik niet geworden. Wel heb ik, als ik in spanning zit, last
van evenwichtsstoornissen maar ik weet ze nu te hanteren. Alles bij
elkaar heeft die ziekte me bijna zeven jaar van mijn leven gekost. Na
verloop van tijd mocht ik weer gaan werken. Ik heb eerst wat hand- en
spandiensten voor mijn vader verricht maar had te veel heimwee naar het
vak. Ik ben naar diezelfde doctor Elte gestapt en hij wilde me wel een
kans geven. Twee uur per dag, daar begon het mee. Een jaar later had ik
het verpleegstersvak weer in mijn vingers.</p><p>Na mijn ziekte heb ik
hervormde belijdenis gedaan. Mijn vader kon het niet aan om daar bij te
zijn. Hij was bang zijn gezworen kameraadje in de politiek te verliezen
aan het geloof, maar niets was minder waar. Ik had juist een extra grond
om te vechten voor die rechtvaardige samenleving, een nieuwe
inspiratiebron voor mijn strijdbaarheid. God is er tenslotte voor de
meest kwetsbaren.</p><p>Ik zei: 'Dirk, kijk naar Buskens, kijk naar Ter
Schegget, kijk naar Krijn Strijd, allemaal gelovig maar ook allemaal
politiek betrokken. Waar ben je nou bang voor? Je zit er zo verrekt
dichtbij man!' Hij heeft het nooit willen bekennen. Mijn moeder was blij
met mijn belijdenis en heeft met mij de draad weer opgepakt die ergens
in haar jeugd was blijven liggen.</p><p>Op de afdeling klom ik op tot
hoofd, maar na twee jaar kwam ik in conflict met professor Borst. Ik
vond het ethisch onaanvaardbaar - en dat vind ik nog -, dat patiënten
als lesmateriaal worden beschouwd. Natuurlijk, het was een academisch
ziekenhuis, maar ik begrijp niet waarom iemand jarenlang aan allerlei
slangen en buizen moet hangen. God wil dat mensen leven, niet dat ze
lijden. Familieleden zaten huilend bij mij in het kamertje: 'Zuster doe
wat', maar wat kon ik doen? Als ik de stop eruit zou trekken kwam ik in
het gevang.</p><p>Op een dag heb ik tegen professor Borst gezegd: 'U
kunt me nog meer vertellen, maar dit hou ik niet vol. Ik krijg weer last
van duizelingen, straks lig ik hier zelf weer in een van die witte
bedjes, ik ga'. Daarna ben ik nog vijf jaar directrice geweest van een
verpleegtehuis. Heerlijk mensen verwennen en verder lekker niks.</p><p>Al
die jaren was ik in ons huis op de Nassaukade blijven wonen. Ik ben
nooit getrouwd omdat ik niet wilde trouwen. Ik zie mezelf niet als
huisvrouw en echtgenote. Binding, daar moet je bij mij niet mee
aankomen. Beetje los-vast, dat gaat redelijk, maar een huwelijk, nee.
Kinderen had ik wel graag willen hebben. In deze tijd was ik bom-moeder
geworden, maar dat lag vroeger allemaal wat ingewikkelder.</p><p>Maar
goed, ik ging op mijn zevenenvijftigste met pensioen en mijn moeder -
tachtig jaar - wilde met me praten. Twee vrouwen in een huis, dat was
niks vond ze. Ik moest maar op mezelf gaan wonen. Ik zeg: 'Nou lieve
schat, Truus gaat wel een huis zoeken' en kwam terecht in Oost, aan de
rand van de Dapperbuurt.</p><p>Daar liep net een tweejarig project van
de gereformeerden samen met onze katholieke broeders en zusters: Wat
heeft de kerk de buurt te zeggen, wat heeft de buurt de kerk te zeggen?
Ik ben aan dat project mee gaan doen. Het was wel duidelijk dat de buurt
de kerk meer te zeggen had dan andersom. Zaken als armoede, racisme,
vervuiling, daar moet de kerk wat mee. In actie en in prediking. Kijk,
je mag de bijbel nooit laten buikspreken, inpassen in je eigen
behoeften, maar je moet wel de duim op de zere plek zetten.</p><p>Ik heb
tegen de dominee gezegd: 'Als u een goede preek houdt kom ik u
bedanken'. Ze ziet me zeker niet elke zondag. Ab Harrewijn preekt hier
ook wel eens en dan glunder ik. Ik wil er iets aan hebben voor de hele
week en niet alleen voor dat ene uurtje.</p><p>Vanuit de kerk moet je
politiek bedrijven, meeknokken, helpen waar geen helper is. Ik ben lid
geworden van de communistische groepering in Oost, 'de sterke arm'. Van
de studie praktische theologie die ik na mijn pensioen heb gedaan heb ik
geleerd dat ik niet de hele wereld kan veranderen maar wel mijn eigen
stekkie, en daar is nog een hoop te doen.</p><p>Ik had laatst een
gesprek met wethouders en burgemeester. Ik zeg: 'De afgelopen winter
zaten in mijn buurt mensen met de gordijnen dicht en dekens om zich heen
omdat ze geen geld hebben om de kachel te stoken. Ik vind dat die
mensen een extra toelage moeten krijgen'. Wat denk je dat ik te horen
krijg? 'Het voorstel wordt vermoedelijk afgewezen'. Laat me niet lachen.
Nee, met de burgemeester ben ik nog niet klaar.</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiR7bgvYLjdn8RaJvyVZKSRWWX--jb1iPPIdkKkbOLBmjbBNfxu2AHZwyKw2kPMigI4y6yd6ra3uJPtfoIT4ziQELHwq2w6KKvrM2cErx3WUoD5IRaL9I2qcBM6f3pcPLAnScdoxdWcJ_h7-eGEKGF1GPDKUsILhykgt145Nz39XI_gBnX-okM/s1067/Muiderkerk_in_Amsterdam.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1067" data-original-width="800" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiR7bgvYLjdn8RaJvyVZKSRWWX--jb1iPPIdkKkbOLBmjbBNfxu2AHZwyKw2kPMigI4y6yd6ra3uJPtfoIT4ziQELHwq2w6KKvrM2cErx3WUoD5IRaL9I2qcBM6f3pcPLAnScdoxdWcJ_h7-eGEKGF1GPDKUsILhykgt145Nz39XI_gBnX-okM/s320/Muiderkerk_in_Amsterdam.jpg" width="240" /></a></div><br />Ik zit in de
werkgroep van De arme kant van Nederland. Een blamage dat zo'n beweging
nodig is. Weet je wat armoede is? Dat ik na afloop van de markt mensen
zie zoeken naar eetbaar afval, dat de kleding die ik in de bak stop er
door een ander uit gehaald wordt, dat mensen vaak ziek zijn omdat ze
gezond voedsel niet kunnen betalen. In een rijk land als het onze! Daar
moet je je als kerk en als Truus tegen verzetten en je kunt er donder op
zeggen dat ik dat tot aan mijn dood zal blijven doen. Gewoon, omdat ik
het niet kan laten.''<p></p><p>- Trouw, 23 oktober 1996, auteur; Colette van der Ven. Uit de krochten opgediept door deze "zeer sterke"...</p><p>Afbeelding, mijn voormalige gemeentekerk, de Muiderkerk: Door Dqfn13 - Eigen werk, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=16497309<br /></p><p> </p>AdRhttp://www.blogger.com/profile/07599745713630393640noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-15075972.post-51012828149999525442023-05-19T09:00:00.001+02:002023-05-19T09:00:00.144+02:00Verkenningen christen-anarchisme, deel 4: Spiritueel, religieus, transcendentaal<p> </p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjaU-ph1HWJ9J5hiCIjLkK3OUTMLqLFjqDklu0B6uLC1Vve94WEewdlGtVHngLuLUpIjm5ckYULzezUabAMJGJMbdgW8zhAkF4ElXPNbVVNpkTbZGvKB88iU_kSsStubUk8CZr6ehPqmplLO9tzEKTxM--kROaup8SVOnG-1_tOFuXeb1Jta_Q/s400/Rabia_al-Adawiyya.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="221" data-original-width="400" height="177" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjaU-ph1HWJ9J5hiCIjLkK3OUTMLqLFjqDklu0B6uLC1Vve94WEewdlGtVHngLuLUpIjm5ckYULzezUabAMJGJMbdgW8zhAkF4ElXPNbVVNpkTbZGvKB88iU_kSsStubUk8CZr6ehPqmplLO9tzEKTxM--kROaup8SVOnG-1_tOFuXeb1Jta_Q/s320/Rabia_al-Adawiyya.jpg" width="320" /></a></div>De christen-anarchisten van het fin-de-siècle gingen uit van de
Christusgeest die kon worden uitgedragen door mensen die niet per se
christen hoefden te zijn. Het boeddhisme stond hoog aangeschreven:
dominee Louis A. Bähler heeft het helpen populariseren in Nederland en
werd er in hervormde kringen van verdacht het boeddhisme superieur te
achten aan het christendom. Hetgeen hij beslist ontkende en hij kreeg
gelijk van de Synode. Tot ongenoegen van “zwaren”, die het modernisme
toch al zat waren en de Gereformeerde Bond in de Hervormde Kerk
oprichtten.<p></p>
<p>Om de begrippen zuiver te houden moet men onderscheid maken tussen
staat- (overheid-) afwijzende stromingen of personen die religieus
geïnspireerd zijn zonder een christelijke achtergrond. Ja, er waren
enkele joodse leden van de Internationale Broederschap, S. van den Berg
(pseudoniem: Jan Boezeroen) had het over de grote liefdesanarchist aan
het kruis. Hij gaf het op met het christen-anarchisme toen hij geen
steun bleek te krijgen bij het organiseren van Rotterdamse
havenarbeiders. Het christen-anarchisme hoort bij de arbeidersbeweging,
maar dat is nu eenmaal iets anders dan beweging van arbeiders…</p>
<p>Uitgaande van de aanduiding religieus-anarchisme, of spiritueel
anarchisme zoals Peter Marshall het noemt in zijn inleiding tot de
bundel <i>Religious anarchism, </i>waarin hij zich zelf als behorende
tot die categorie noemt, krijgen we een nog groter palet, er steeds van
uitgaande dat het woord “anarchisme” terecht wordt toegepast. Het
daoïsme (taoïsme) en diverse stromingen in het Japanse boeddhisme worden
als religieus anarchisme (h)erkend. Ik verklaar mij op dit punt
onbevoegd, stel alleen vast dat iemand als Ursula Le Guin, uitgesproken
daoïst, derhalve ook in de rijen van spiritueel anarchisten verwelkomd
kan worden. Het anarchisme van de <i>Daodejing</i> wordt niet door
iedereen als zodanig gezien, de Nederlandse onderzoeker Kristofer
Schipper stemt in met deze kwalificatie. Op wat latere leeftijd
identificeerde de Nederlandse christen-anarchist Felix Ortt zich ook met
het daoïsme, zonder het christendom af te schudden evenwel.</p>
<p>Op het gebied van islamitisch anarchisme verklaar ik mij zo mogelijk
nog onbevoegder dan ten aanzien van boeddhisme en daoïsme. Veel
vooraanstaande soefi-mystici worden door kenners zo gezien. Rabia
al-Basri (al-Adawiyya) wordt als de meest uitgesprokene genoemd.</p>
<p>Er zijn nogal wat anarchisten in de rijke geschiedenis van de
stroming die een joodse achtergrond hebben. Maar joods-anarchisme is
misschien ook daardoor moeilijk te onderscheiden. Het lijkt mij niet
gewaagd de schrijver Franz Kafka als zodanig te classificeren en het is
ook niet gewaagd Martin Buber zo te beschrijven (zijn <i>Paden in Utopia</i>
is een goede inleiding tot het anarchisme, bijvoorbeeld). De mystiek,
die bij alle spiritueel anarchisme een grote rol speelt, komt het
duidelijkst tot uiting bij Gustav Landauer, die de klassenstrijd vaarwel
zegt in zijn <i>Aufruf zum Sozialismus</i>: op de gezindheid komt het
aan. En hij verdiept zich in de grote christelijke mysticus Meister
Eckhart. Als ik het mag zeggen: Landauer is wat mij betreft de grootste
onder de anarchistische denkers van de afgelopen eeuw. Mijn allereerste
lezing over het christen-anarchisme betrof <a href="http://www.apinchofsalt.org/2009/07/parallels-or-influence-dutch-christian.html" rel="noopener" target="_blank">Landauer.</a></p>
<p>Moeilijk te rubriceren is bijvoorbeeld de dichter William Blake.
Marshall introduceert voor hem de term spiritueel anarchist. In deze
rubriek kunnen wij dan ook bijvoorbeeld Aldous Huxley en de schrijfster
Jay Griffiths inbegrijpen.</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhqb13DwK4eGjvVLxkQj5a_THOdfU-qopyaeQgIIIVYLBrBYBaE4GlE-niooZScpWvZ8wQ1Wo7zg-DxkCMEjUt71t52vgDx4xKqNknVIKMZJyh2AA8mRJEscNWhyLN3jm47SH3KO7ejhHBXeEac6aamI9GnV1FFpNXj7EHryKh_d-HmyR8D3LU/s616/de-zondeval-van-het-christendom-een-studie-over-christendom-staat-en-oorlog-prof.dr_.-g.j.-heering-4e-opnieuw-bewerkte-druk-1953.webp" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="616" data-original-width="400" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhqb13DwK4eGjvVLxkQj5a_THOdfU-qopyaeQgIIIVYLBrBYBaE4GlE-niooZScpWvZ8wQ1Wo7zg-DxkCMEjUt71t52vgDx4xKqNknVIKMZJyh2AA8mRJEscNWhyLN3jm47SH3KO7ejhHBXeEac6aamI9GnV1FFpNXj7EHryKh_d-HmyR8D3LU/s320/de-zondeval-van-het-christendom-een-studie-over-christendom-staat-en-oorlog-prof.dr_.-g.j.-heering-4e-opnieuw-bewerkte-druk-1953.webp" width="208" /></a></div><br />Waarbij ik weer bij het christen-anarchisme aanbeland, een beter te
verkennen onderwerp voor iemand met een christelijke achtergrond. *) Het
afwijzen van de staatsmacht is inbegrepen in het evangelie binnen het
evangelie, de Bergrede. De Nederlandse theoloog Heering noemt het
omarmen van en door de staat <i>De zondeval van het christendom</i>,
zijn werk hoort tot de canon van belangrijke boeken voor het
christen-anarchisme, zonder dat hij “er bij hoort”. Karl Barth ziet in
de Romeinenbrief ook een afwijzing van de staatsmacht, Vernard Eller
rekent in <i>Christian anarchy</i> hem, Dietrich Bonhoeffer en Sören
Kierkegaard tot christen-anarchisten. Of christelijke anarchisten? Het
werk van John Howard Yoder wordt ook als inspiratie tot christelijk
anarchisme gezien, vooral in de Engelstalige wereld, zonder dat de
auteur zich nu zelf als zodanig gezien heeft.<br />
Maar ook in deze hoek kan men zeggen: het anarchisme is te belangrijk om het alleen aan anarchisten over te laten.
<p></p><p>(Vanwege de omvang van dit stuk moet ik weer met een welgemeend <i>Wordt vervolgd</i> afsluiten).</p>
<p>*) Dit brengt mij tot het waarschijnlijk noodzakelijke punt mijn
eigen positie te verklaren. Voor de 1mei-bijeenkomst in Leeuwarden 2019
werd ik aangekondigd als christen-anarchist. Ik heb het maar zo gelaten,
maar eerlijk gezegd ben ik hier ook weer niet gelukkig mee. Ik ben
gefascineerd door het fenomeen, zeker, en misschien is identificatie met
wat je bestudeert op den duur onvermijdelijk. Maar volledig is die
identificatie niet. Wat Peter Marshall van zichzelf zegt, spiritueel
anarchist – tja, het klinkt eigenlijk ook wat pompeus en de term
“spiritueel” is helaas niet onbesmet inmiddels. “Transcendentaal
anarchisme”, mag die? Dan rubriceer ik mij daar maar wel in.</p>
<ul><li>Eerder verschenen bij <a href="https://libertaireorde.wordpress.com/2023/05/17/verkeningen-christen-anarchistisch-terrein-deel-4-spiritueel-religieus-transcendentaal/" rel="noopener" target="_blank">Libertaire Orde</a></li></ul><p> </p>AdRhttp://www.blogger.com/profile/07599745713630393640noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-15075972.post-75062926536581962312023-05-18T17:55:00.005+02:002023-05-18T17:55:57.351+02:00De onhoudbaarheid van een zogenaamde vredesbeweging<p> </p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjSLOcfsqXYV6HolDHIrhRHUaITfFNeshhS3ilnanZ_KRxExpRrq0tSk4R0vL-iomwXl5Pm6iAIib6Hqu2k4QhbvWhmazkHylWLlwJuYzMhi1cKq-Yc8ScjaxYcivolsVvRW3B7WiWulD6nci9_9DGfiufPAxfMweaan8y7OB2jvQSwrTu_N_Q/s330/codepinkdemo.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="220" data-original-width="330" height="213" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjSLOcfsqXYV6HolDHIrhRHUaITfFNeshhS3ilnanZ_KRxExpRrq0tSk4R0vL-iomwXl5Pm6iAIib6Hqu2k4QhbvWhmazkHylWLlwJuYzMhi1cKq-Yc8ScjaxYcivolsVvRW3B7WiWulD6nci9_9DGfiufPAxfMweaan8y7OB2jvQSwrTu_N_Q/s320/codepinkdemo.jpg" width="320" /></a></div><br />Thuis heb ik nog een foto van mijzelf als deelnemer aan een
demonstratie Voor Vrede, waar Code Pink haar adhesie aan betuigde. Ooit
was Noam Chomsky een voorganger in de ontmaskering van de motieven van
de VS om huis te houden in Vietnam en Cambodja. Ooit…<p></p>
<p>Is Oekraïne nu het breekpunt? Misschien wel. Misschien niet.
Post-USSR-Rusland heeft Georgië aangevallen, Oekraïne al in 2014 in de
verwarde toestand van demonstraties tegen de pro-Russische regering. Er
werden “volksrepublieken” ingericht in bezette gebieden in het oosten
van Oekraïne, de Krim werd haastig geannexeerd en dat werd per
referendum goedgekeurd. De bevolking stond achter de annexatie, was het
verhaal.</p>
<p>Maar ja, de volstrekt zichtbaar bij elkaar gelogen redenen om een
neokoloniale bezetting van olieland Irak goed te praten, ze wogen zoveel
zwaarder, in de afgelopen decennia van de nieuwe eeuw.</p>
<p>Om “geopolitieke” redenen leek mij destijds de annexatie van de Krim
gewettigd, omdat bij een mogelijk anti-Russisch bewind in Kyiv de
toegang tot de Zwarte Zee voor Rusland zou vervallen. Ja, des te erger
voor de Tataren en de Oekraïners en andere minderheden op de Krim.<br />
Mensen die betogen dat gebieden met een Russischtalige meerderheid in
Oekraïne “eigenlijk” bij Rusland horen praten met terugwerkende kracht
de overgave van Sudetenland onder het motto “peace for our time” goed.
Ja, dit inzicht heb ik ook pas verworven na 24 februari vorig jaar, de
dag waarop Rusland de aanval opende op Oekraïne – op dezelfde gronden
die de USSR aanvoerde voor de aanval op Tsjechoslowakije, augustus 1968.
“De nazi’s” moesten tegengehouden worden. De joodse achtergrond van
gekozen president Zelensky deed er net zo min toe als die van enkele
architecten van de beoogde nieuwe economische politiek van het
socialisme met een menselijk gezicht.</p>
<p>En daar staan we dan, bij het demasqué van Code Pink en Chomsky. Hun
vredesgezindheid bleek de houdbaarheidsdatum overschreden te hebben bij
de overval op Oekraïne, die door niets geprovoceerd is, ook al zeggen
zij dat de NAVO en de VS schuldig zijn. Waarom is niet duidelijk. Nogal
wat voormalige Warschaupactlanden zijn lid van de NAVO geworden. En na
de overval verbrak Finland zijn afgedwongen neutraliteit, en zelfs
Zweden sprak de wens uit toe te treden tot het bondgenootschap.</p>
<p>Wie zegt dat hier ook weer de “belangen van het VS-imperialisme”
achter zitten spreekt zichzelf op twee belangrijke punten tegen. Het
eerste: waarom zouden deze twee neutrale landen plotseling alsnog
interessant zijn voor dit imperialisme, waarvan (ten tweede) tegelijk
gezegd wordt dat het op zijn retour is. Dat de parlementair-democratisch
gelegitimeerde regeringen van deze landen misschien hun eigen
zelfstandige afwegingen maken en een zekere dreiging vanuit het oosten
waarnemen past niet in het verhaal.</p>
<p>En plotseling dondert het bouwwerk van Code Pink (en dat van Chomsky,
maar dat is een apart verhaal) in elkaar – hun medeleven met het
ayatollahregime, met het in feite fascistische regime van China, met de
steeds onfrisser wordende macht in Nicaragua en Venezuela… Het was
alles desnoods oogluikend weggewuifd omdat de VS nu eenmaal een
agressieve mogendheid is. dat valt nog steeds niet te ontkennen, niet in
het geval van Vietnam, niet in het geval van Irak en zoveel meer.</p>
<p>Maar een oorlogszuchtig bewind aan de ene kant verontschuldigt dat
aan de andere kant niet. En de overval op Oekraïne (van 2022, en 2014)
of die op Georgië (2008) zijn op geen enkele manier met een “ja maar”
goed te praten. Wie dat nu nog aanvoert deugt niet.</p>
<p>Heb ik spijt van mijn deelname aan demonstraties in de VS waar Code
Pink bij betrokken was? Nee, en het lijkt mij goedkoop om net te doen
alsof ik het wel heb. Mijn betrokkenheid betrof de strijd tegen
kernbewapening en kernbomproeven en ik zie geen reden daar op terug te
komen.<br />
En nee, ik ben nog steeds tegen kernbewapening en tegen de NAVO, maar ik zie ook hoe de wereld nu in elkaar steekt.</p>
<p>Ik heb het eerder geschreven, in verband met zich met anarchistische
symbolen tooiende lui: het is 1938. Zoals aan het front in Spanje. Zoals
wat betreft Sudetenland. Pleiten voor “vrede nu” tegen Oekraïne
betekent het goedkeuren van de Russische agressie, het streven naar
herstel van het Rijk dat zich 74 jaar van het epitheton “socialistisch”
heeft voorzien maar dat in al die eeuwen “een gevangenis van volkeren”
(dat was de eigen kwalificatie door het Sowjetregime) is geweest. Je
maakt geen rijk van Oostzee via Zwarte Zee tot Beringzee zonder volkeren
te onderwerpen en zonder wat verdomd veel op genocide lijkt.</p>
<p>Dag Code Pink. Dag Noam. Bij het scheiden van de markt…</p>AdRhttp://www.blogger.com/profile/07599745713630393640noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-15075972.post-65042620264559440132023-05-03T21:47:00.001+02:002023-05-03T21:47:33.358+02:00Verkenningen christen-anarchisme deel 3: De toekomst aan de einder<p> </p><p><b><i>Kairos-moment</i></b></p>
<p>De anarchistische eschatologie, zo noem ik het verlangen en streven
naar een maatschappelijke eindfase: de albevrijdende Revolutie oftewel
de Grote Kladderadatsj. Het geloof hierin was duidelijker in wat we nu
toch echt als de begindagen van de georganiseerde arbeidersbeweging
kunnen zien. Hoe de Revolutie in haar werk ging en hoe de wereld na het
bevrijdingsmoment er uit zou zien, er zijn schetsen van die het
anarchisme achteraf (en de socialistische beweging in het algemeen) als
utopisch doen afschilderen. Is het geloof verdwenen? Bij de Nederlandse
socioloog Willem Schinkel is het idee van het keerpunt in de tijd, als
links van links doorbreekt, het <i>kairos</i>-moment, waarneembaar. Kairos is de breuk in de normale <i>chronos</i>, om dat andere Oudgriekse woord voor <i>tijd</i>
aan te halen. De bekering van Saulus tot Paulus is zo’n moment. Is het
geloof er in rationeel? Het idee van Revolutie hoort naar zijn aard niet
rationeel te zijn.</p>
<p>Een christen-anarchistische denker die in die inbreuk op de “gewone”
tijd lijkt te geloven, is Jacques Ellul. Bij hem gaat het om een
grootschalige <i>prise de conscience</i>, het doorbreken van het besef
dat de wereld anders ingericht moet worden. Bewustwording, het was in de
jaren zestig en nog daarna een vaste term in progressief-christelijke
kringen en bij geseculariseerden. Het lijkt verdwenen, of is dit zo?
Doet Extinction Rebellion niet een – juist zeer rationeel – beroep op de
Macht om zich bewust te tonen van de levensbedreigende gevolgen van de
industrialisering, de klimaatverandering, het grote uitsterven?
Betrokken bij Extinction Rebellion is de club Christian Climate Action,
niet toonaangevend maar duidelijk aanwezig. Of Extinction Rebellion
anarchistisch is, zoals ook in eigen kring gesteld wordt, wil ik buiten
beschouwing laten.</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhnA4gp1NaGiitwcWuExPKpFX_grdAbEaqE5srP1GH7hdBdojyf_0gH2h5Zo0ysjuW0hXHTmM4eadpzC1R29YKcbpMDPiq2nsOA1yehI6Cn56kXHuWtuEBmBf3hzFQDDF1z12q39SNH-X5ITD-VDF7aBhWDXOZHqMczatnMdoKBYVeWaZZDuNI/s299/koloniebakkerij.webp" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="168" data-original-width="299" height="168" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhnA4gp1NaGiitwcWuExPKpFX_grdAbEaqE5srP1GH7hdBdojyf_0gH2h5Zo0ysjuW0hXHTmM4eadpzC1R29YKcbpMDPiq2nsOA1yehI6Cn56kXHuWtuEBmBf3hzFQDDF1z12q39SNH-X5ITD-VDF7aBhWDXOZHqMczatnMdoKBYVeWaZZDuNI/s1600/koloniebakkerij.webp" width="299" /></a></div><br />Ook Tolstoy lijkt die bewustwording na te streven, zijn <a href="https://anarchisme.nl/namespace/wat_te_doen" rel="noopener" target="_blank"><i>Wat te doen</i></a>
drukt het uit, het besef dat het Koninkrijk Gods binnen in u is moet
doorbreken. Voor zijn bewonderaars/navolgers was het gaan wonen in een
kolonie waar men “alles gemeenschappelijk” heeft al de grote stap. Maar
ook zonder dat de kolonie van de Internationale Broederschap in Blaricum
in 1903 door dronken janhagel werd bestormd was al duidelijk dat het
hoge ideaal niet bereikbaar was. Als na de aanval wordt overwogen door
bewoners zelfverdediging te organiseren, desnoods bewapend, zijn de
principieel weerlozen al vertrokken. En Blaricum is uiteraard niet uniek
als mislukking.
<p></p><p>Maar de gewenste grote bewustzijnsverandering maakte voor de
Nederlandse christen-anarchisten duidelijk dat het doel van de grote
omwenteling aan de einder ligt: doorbreken van het geweten ten aanzien
van medemens en medeschepsel – een eeuw later is er zowaar een Partij
voor de Dieren in Nederland, als voorbeeld –, gelijkwaardigheid van man
en vrouw maar ook de eis van zedelijkheid, geheelonthouding,
vegetarisme, weigering van dienst aan de staat die vroeg of laat moet
buigen. Het kan en zal lang duren, dat besef was er. Gaandeweg verschoof
het idee van de andere wereld naar het spokenkabinet van het spiritisme
– de vreedzame groene velden van het Morgenland kwamen na de dood.*) Zo
verschuift het idee van bevrijding toch naar wat de Kerk predikt voor
de menigte: het begint hierna pas. De socialistisch georganiseerde
arbeid van Gemeenschappelijk Grondbezit, waar de christen-anarchisten
bij betrokken waren, bleek al evenmin bestand tegen organisatorische of
economische tegenslag.</p>
<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhN5KZo6w3hwEvbZvLE79gcOfnw0O_oqGcSCCnv6cp2BMQy5Nfa4nHSZKH-UoU5Bh7gSqRMWVqb2Xi7bd_-kXVmP1agcTv7GLcA0ktu_fy8PhGmDUjyHQuHqcAaFuUUzpoLnjBcGoKIz-BclldzfsQpnrWRmM2DvuUp_Vfk_bj2u-IR7CUy6So/s386/pmcenter2.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="386" data-original-width="280" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhN5KZo6w3hwEvbZvLE79gcOfnw0O_oqGcSCCnv6cp2BMQy5Nfa4nHSZKH-UoU5Bh7gSqRMWVqb2Xi7bd_-kXVmP1agcTv7GLcA0ktu_fy8PhGmDUjyHQuHqcAaFuUUzpoLnjBcGoKIz-BclldzfsQpnrWRmM2DvuUp_Vfk_bj2u-IR7CUy6So/s320/pmcenter2.jpg" width="232" /></a></div><br />Voor de Catholic Worker is het streven duidelijker het bouwen aan de
nieuwe maatschappij binnen de oude. De Gastvrijheidshuizen naar
benedictijnse snit, soeplijnen voor wie voedselhulp nodig heeft en als
verder doel: de agronomische universiteit als voorbeeld van hoe de
landbouw georganiseerd moet worden (feitelijk actueler dan vroeger).
Maar die landbouwcommunes blijken steeds het sluitstuk: de opvang van
daklozen vergt nog steeds de grootste inzet. Ook de denker achter de
Catholic Worker komt met vermaning:<p></p>
<p><b>Pleidooi voor Utopia</b></p>
<p><i>De wereld zou er beter aan toe zijn<br />
als mensen probeerden beter te worden<br />
en mensen zouden beter zijn<br />
als zij ophielden met proberen er beter aan toe te zijn.<br />
Want als iedereen probeert er beter aan toe te zijn<br />
is niemand er beter aan toe.<br />
Iedereen zou rijk zijn<br />
als niemand probeerde rijker te worden<br />
en niemand zou arm zijn<br />
als iedereen probeerde de armste te zijn.<br />
En iedereen zou zijn wat diegene zou moeten zijn<br />
als iedereen probeerde te zijn<br />
hoe men de ander zou wensen.</i></p>
<p>Toch ook weer hoop op tegelijk individuele en grootschalige bewustzijnsverandering.</p>
<p>*) Ik wil hier ook weer niet denigrerend over doen, vermeld in de
eerste plaats de verschuiving, die natuurlijk ook naar individu in
plaats van mensheid gaat. Hierover mijn <i>Demonologie van de demonologie</i> in <i>Arcade #5</i>, dat nog steeds online zou moeten komen.</p><p>- Eerder verschenen bij <a href="https://libertaireorde.wordpress.com/2023/05/03/verkenningen-christen-anarchistisch-terrein-deel-3-de-toekomst-aan-de-einder/" rel="noopener" target="_blank">Libertaire Orde</a> </p><p> </p>AdRhttp://www.blogger.com/profile/07599745713630393640noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-15075972.post-69594454229871934242023-04-26T11:36:00.009+02:002023-04-26T14:30:06.388+02:00Verkenningen christen-anarchisme, deel 2: Zo oud dat het nieuw lijkt<p> </p><p><strong><em></em></strong></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><strong><em><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEinDYi35hyCCfy0JCDPk78Nuy6NI1fARxyCQj3YwGHwkaQWLHz2TEiZVAk70TfMObAhrw99iR01k51RyAzDmDoh-cGHqFp4WAxHIYSZs8I2BVMUOiegnNs7DtvaEXzo5-I4x-1Vvc4ocxkI59J2poV9wAfaLyHFZ_ZewDebp1JEvpUA9NTHQBw/s378/Peter_Maurin.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="378" data-original-width="300" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEinDYi35hyCCfy0JCDPk78Nuy6NI1fARxyCQj3YwGHwkaQWLHz2TEiZVAk70TfMObAhrw99iR01k51RyAzDmDoh-cGHqFp4WAxHIYSZs8I2BVMUOiegnNs7DtvaEXzo5-I4x-1Vvc4ocxkI59J2poV9wAfaLyHFZ_ZewDebp1JEvpUA9NTHQBw/s320/Peter_Maurin.jpg" width="254" /></a></em></strong></div><strong><em><br />Catholic Worker</em></strong><p></p>
<p>De kern van het christen-anarchisme is het “evangelie binnen het
evangelie”, de Bergrede (Matth. 5-7) die ook voor het christendom in het
algemeen als een soort grondwet wordt aangemerkt. De uitbreiding van de
joodse wet (“de woorden”, eigenlijk) maken de prediking van Jezus van
Nazareth tot iets aparts, er worden hoge eisen aan de afzonderlijke mens
gesteld. Kortweg gaat het om het geweten. Deze basistekst is
waarschijnlijk de reden dat christen-anarchisten zich beroepen op een
grote reeks voorgangers, te beginnen bij de eerste christenen zelf: “En
allen, die tot het geloof gekomen en bijeenvergaderd waren, hadden alles
gemeenschappelijk; en telkens waren er, die hun bezittingen en have
verkochten en ze uitdeelden aan allen, die er behoefte aan hadden”.
(Hand. 2:44-45). Het problematische aan deze opdracht is dat we hier
nauwelijks op historische grond staan, en al spoedig was dit communisme,
zoals het rond 1900 nog genoemd kon worden, in ieder geval uitzondering
meer dan regel.</p>
<p>Die voorlopers maken het christen-anarchisme “zo oud dat het nieuw
lijkt”, zoals Frans-Canadees-Amerikaanse theoreticus Peter Maurin,
grondlegger van de Catholic Worker, het schrijft. Er loopt inderdaad een
rode draad door de geschiedenis van het christendom van groepen
“stiefkinderen van het christendom”, zoals kerkhistoricus Lindeboom ze
noemt – en hun uitzonderingspositie bij het zich beroepen op het
evangelie blijkt uit die kwalificatie. De geschiedenis van al die
ketters genoemde stromingen is uitermate interessant, maar de vraag is
of we het etiket <i>anarchisme</i> van toepassing kunnen verklaren. Als
je een soort individueel handelen vooropstelt, zoal Graeber doet als hij
stelt dat iedereen zo ongeveer misschien wel meermalen per dag
anarchist is, zeker wel. Als men anarchisme als de staat negerende of
bestrijdende stroming ziet wordt het historische beeld anders. Begint
het in de zestiende eeuw, als het huidige centraliserende staatsapparaat
in de vorm van absolute monarchie opkomt? Of kan het slechts zo genoemd
worden nadat het een als zodanig onderscheiden stroming is? In dat
geval zijn de Zwijndrechtse Nieuwlichters (de Christelijke
Broedergemeente (zoals ze zich zelf noemden) waarschijnlijk de eersten
in Nederland. In hun geval was de dienstweigering het eerste en
belangrijkste – de persoonsregistratie, ingesteld tijdens de annexatie
door Frankrijk, diende de staatsronseling van soldaten. Dienstweigering
zou steeds het belangrijkste thema blijven voor Nederlandse
christen-anarchisten. De militaire dienst was vanaf 1900 ook de
belangrijkste en stuitendste inbreuk op het persoonlijk leven
(verplichte opleiding tot en inzet als moordenaar).</p>
<p>Is er verschil tussen christen-anarchisten en christelijke
anarchisten? Jim Forrest, een van de biografen van de andere grondlegger
van de Catholic Worker, Dorothy Day, ontkende dat zij als <i>Christian anarchist</i>
beschreven kon worden. Bestreed hij dat zij anarchiste was? Het
kropotkiniaanse idee van de nieuwe wereld bouwen in de schoot van de
oude (bij Roel van Duijn heet het de tweehandenstrategie) kan toch
moeilijk anders dan als anarchistisch aangeduid worden. In het
Nederlands kan men het verschil tussen iemand die de synthese van door
de Bergrede geïnspireerd christendom en anarchisme en een volgeling van
de Kerk die tevens anarchist is door verschillende woorden duidelijk
maken; christen-anarchist in plaats van christelijk anarchist. In andere
talen is het onderscheid moeilijker te beschrijven.</p>
<p>Omdat Maurin, Hennacy en Day hun anarchisme duidelijk in de Kerk
geworteld willen zien lijkt mij voor hen en bij uitbreiding de Catholic
Worker de aanduiding christen-anarchist gepast. Voor iemand als Virilio
die zowel christen als anarchist beoogde te zijn zonder dat er verband
tussen beide werd gelegd lijkt mij de aanduiding christelijk anarchist
meer gepast.</p>
<p><strong><em></em></strong></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><strong><em><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgtlFJLPC41u9iUCVwuMHthHp2wJ1fOrpSPZTXEskEqKG4QkdoIiidm12acl_jwXQNItF1EtKfJYZUkk6whTn8FT--99vvJH9zity0tip1_kfzubRsiJTCsRHdHnHgl5QrFOk_QOd3nCT4qXhU5mzYUNiWI5Q4mhVLgtxLPqqsB6Z3JFM6JfNw/s571/voorkant.reli_.webp" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="571" data-original-width="400" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgtlFJLPC41u9iUCVwuMHthHp2wJ1fOrpSPZTXEskEqKG4QkdoIiidm12acl_jwXQNItF1EtKfJYZUkk6whTn8FT--99vvJH9zity0tip1_kfzubRsiJTCsRHdHnHgl5QrFOk_QOd3nCT4qXhU5mzYUNiWI5Q4mhVLgtxLPqqsB6Z3JFM6JfNw/s320/voorkant.reli_.webp" width="224" /></a></em></strong></div><strong><em><br />Religieus anarchisme</em></strong><p></p><p>De koninklijk goedgekeurde (!) Internationale Broederschap in Nederland was, zoals al uitgedrukt door bijvoorbeeld Ortts <i>Denkbeelden van een christen-anarchist</i>,
alleen al naar eigen kwalificatie christen-anarchistisch. De bewoners
van de kolonie in Blaricum braken ter plaatse met de hervormde kerk. Er
waren ook hervormde ambtsbekleders bij de kolonisten. Een enkeling werd
later alsnog weer predikant. Hoewel zij het etiket “tolstojaan” beslist
van de hand wezen zou het ook onjuist zijn geen verband te zien met de
geschriften van Tolstoy over de Doechoboren, Worstelaren met de Geest,
die iedere dienst aan de Russische staat afwezen en daarvoor uiteraard
vervolgd werden. De meesten zijn geëmigreerd naar Canada.<br />
En de interpretatie van Tolstoy van het evangelie, zijn
radicaal-rationele benadering van de teksten sloot aan bij het
modernisme in de protestante kerken. Uitgesproken tolstojaans kan men
Anne de Koe noemen, die bij de SDAP eindigde als inspirator van de AJC
en oprichter van Ons Huis, en H.W. Ph. E. van den Bergh van Eysinga, die
eindigde bij de Communistische Partij Holland – Kronstadt heeft hij
niet meer meegemaakt. De partijkeuzen lijken mij hun teleurstelling in
de onhaalbaarheid van de hoge idealen van het christen-anarchisme uit te
drukken.
</p><p>Osmose tussen christen-socialisten die verre bleven van SDAP en CPH
enerzijds en de christen-anarchisten anderzijds leidden tot de
zelfkwalificatie <i>religieus anarchisten</i>, na de Grote oorlog, waar
Nederland weliswaar buiten bleef maar door mobilisatie, vluchtelingen
uit België en voedseltekorten wel verregaand mee geconfronteerd werd.
Onder deze naam werd deze stroming misschien wel de vooroorlogse
hoofdstroom van het Nederlands anarchisme. “Grote namen” als Henriette
Roland Holst, Clara Meijer-Wichmann, Bart de Ligt en vele anderen vonden
hier een tijdelijk of blijvend tehuis. En het religieus anarchisme was
een van de inspiratiebronnen van de naoorlogse Pacifistisch
Socialistische Partij. Hoe belangwekkend ook, ik laat deze geschiedenis
hier verder buiten beschouwing.</p>
<p>– wordt vervolgd –<br /></p><p><strong><em> </em></strong></p>AdRhttp://www.blogger.com/profile/07599745713630393640noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-15075972.post-83002160245162884072023-04-23T21:29:00.005+02:002023-04-23T21:29:56.069+02:00De vloek van de natiestaat<p> </p><div class="entry-content">
<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjR4F-2KsBci0ouVHe4J4a09XX0ffyjZAP_9msX9MPpJeCPWiPAiUAaBcYTvR56Si3ifw_9lNkNyqrgtrglwpByILIkJfPmLcciDhrQ0f6Gce8BPD60bd37tTRLLYrh5yaqNkhADMJXpn9gCZFKuBpbvtTrMLTJJr1bTyVBMzqgVQNbSwl_ZTo/s1200/davidson.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="750" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjR4F-2KsBci0ouVHe4J4a09XX0ffyjZAP_9msX9MPpJeCPWiPAiUAaBcYTvR56Si3ifw_9lNkNyqrgtrglwpByILIkJfPmLcciDhrQ0f6Gce8BPD60bd37tTRLLYrh5yaqNkhADMJXpn9gCZFKuBpbvtTrMLTJJr1bTyVBMzqgVQNbSwl_ZTo/s320/davidson.jpg" width="200" /></a></div>Als je de natuurkundige kaart van Afrika ziet, ontwaar je de
contouren van voorheen Belgisch Kongo, thans toegerust met de honende
naam Democratische Republiek Congo; het is het stroomgebied van de grote
rivier. Bekijk de staatkundige kaart en je ziet meteen de resultaten
van het Europese kolonialisme: vaak kaarsrechte lijnen, vooral getrokken
in de woestijnen maar niet alleen daar. Vastgelegd op het Congres van
Berlijn 1885 of het resultaat van oorlog tussen Europese mogendheden in
Afrika, en sinds de grote onafhankelijkheidsgolf die begon met Tunesië
en Marokko, Guinea (Conakry, oftewel voormalig Frans Guinea) en Ghana in
de jaren vijftig. <p></p>
<p>De onafhankelijkheid heeft monsterlijke staten opgeleverd, maar hoe
had het dan moeten gaan? De ook alweer met een honende naam toegeruste
Organisatie van Afrikaanse Eenheid heeft besloten dat de koloniale
grenzen aangehouden moesten worden, en hoe zou het in hemelsnaam anders
gedaan moeten zijn?<br />
Direct na de onafhankelijkheid verbrokkelde Kongo, onder zichtbaar
toedoen van België, dat er op toezag dat de eerste premier van
onafhankelijk Kongo werd ontvoerd naar afgescheiden Katanga van de Union
Minière, waar hij vermoord werd. Het is nooit goedgekomen met dit land,
lees het boek van David van Reybrouck, <em>Congo – een geschiedenis</em>,
het nieuws van de dagelijkse mensenslachting is – geen nieuws. Een
slachting terwille van de winning van belangrijke mineralen.</p>
<p>Veel van de nieuwbakken staten in de postkoloniale wereld zijn in
plaats van landen met een leger legers met een land geworden. Het
voorbeeld dat het dichtst bij huis is voor Nederland is Indonesië. De
basis is gelegd onder Soekarno die de koloniale Nederlandse bedrijven
“naastte” en onder toezicht van het leger stelde en de staatsgreep van
Soeharto voltooide het proces: een wingewest voor de teruggekeerde
concerns en het leger, van Sabang tot Merauke.</p>
<p>Is er ooit een postkoloniale orde geweest in Afrika, of in grote
delen van Azië trouwens ook, zonder een leger dat de macht greep en
iedere illusie over democratie opzij schoof? Uitgerekend Soedan is het
land geweest waar het boze volk de militaire dictator heeft weggejaagd,
meermalen, het laatst in 2019. Wat baat het de bevolking tenslotte? Niet
alleen dat het leger de macht niet uit handen geeft, het land is nu ten
prooi aan strijdende facties van de legermacht, beide er op uit de
voortgezette koloniale extractie voort te zetten. </p>
<p>Inmiddels is miljardairsdictatuur Rusland ook op het Afrikaanse
toneel verschenen in de vorm van huurlingenleger Wagner, en naast de
oude koloniale machten doet het mee aan de nieuwe oude “scramble for
Africa”. En laten we de VS-“boots on the ground” niet vergeten, met als
dieptepunt de campagne in Libië die uitliep op de triomfantelijk
bezongen dood van Gaddafi. Wat men ook van hem kon zeggen, hij streefde –
toch al vergeefs – naar de Afrikaanse eenheid die aan het begin van de
dekolonisatie op de agenda leek te staan. Maar dat is niet de bedoeling…</p>
<p>De vrees voor het overslaan van de militaire burgeroorlog in Soedan
wordt alweer geuit. Alsof in Ethiopië, Zuid-Soedan, de
Centraal-Afrikaanse Republiek nu vrede heerst. De gewelddadige wanorde
van dertig jaar geleden bleef niet beperkt tot het ene, vredig lijkende
Liberia. Het geweld bracht Basil Davidson, zo optimistisch over de
dekolonisering in de eerste decennia, tot de wanhopige diagnose van “de
vloek van de natiestaat”. Hoe komen we er als mensheid van af? </p>
<p>Het wonder is niet de catastrofe die al dan niet de pers haalt in de
metropolen. Het wonder is dat in de meeste gevallen de samenleving
voortfunctioneert. Het moet wel. Tot het niet meer kan: droogte of grote
overstromingen, gevolgen van de klimaatverandering waar nu juist Afrika
niet aan bijdraagt maar wel het meest de gevolgen van voelt. Het zijn
de natiestaten van een verbazend verenigd Europa die de deur dichthouden
in de vorm van het blokkeren van de vluchtroute van de Middellandse
Zee.<br />
Wat te doen tegen die vloek?</p>
</div>AdRhttp://www.blogger.com/profile/07599745713630393640noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-15075972.post-46196166681333663942023-04-21T11:10:00.000+02:002023-04-21T11:10:04.939+02:00Verkenning van het christen-anarchisme 1: Een persoonlijke ontdekking<p> </p><div class="entry-content">
<p><i>Het eerste, persoonlijke deel van een serie verkenningen
aangaande christen-anarchisme, ter hand genomen naar aanleiding van de
Franse vertaling van </i>Christian anarchism<i>, de dissertatie van Alexandre Christoyannopoulos, die later aan de orde komt. Deze dissertatie heb ik hier niet besproken, heb ik bemerkt, Thom Holterman, die erven het blog van De AS beheert vroeg mij ernaar. Reden om een korte serie te beginnen over hert onderwerp.<br /></i></p>
<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEihFvoCDiVqdZxxZOm79-kk8Bjk35-QlX1s4FuhNE5orDtxBkhmdwTEkpID7kv6SM5cxjocBzR4dRwgo1UKUzYjGU6tIA47Xpw1lMaFsLEMmSQBIBqHH68XSpxYMNPYScM3jUXqp9nBCq6h-vLrwgWat0YqG9cCb_hi_4GZvvDSTrDBpkCAeow/s267/ortt.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="267" data-original-width="200" height="267" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEihFvoCDiVqdZxxZOm79-kk8Bjk35-QlX1s4FuhNE5orDtxBkhmdwTEkpID7kv6SM5cxjocBzR4dRwgo1UKUzYjGU6tIA47Xpw1lMaFsLEMmSQBIBqHH68XSpxYMNPYScM3jUXqp9nBCq6h-vLrwgWat0YqG9cCb_hi_4GZvvDSTrDBpkCAeow/s1600/ortt.jpg" width="200" /></a></div><br />Het boekje lag al tijden op mijn bureau, collega/makker Fred had het
voor mij ergens gescoord, hij dacht dat het wel interessant was voor
mij. <i>Denkbeelden van een christen-anarchist</i>, de schrijver
heette Felix Ortt. Hij wist dat ik met de vraag zat hoe het anarchisme
zo’n duidelijke eschatologie had en tegelijk seculier, neen, atheïstisch
moest zijn. “Moeten”, dat kon helemaal niet, maar dat zal je gedacht
wezen: er moet heel wat wil je voor echte anarchist doorgaan bij de
andere anarchisten. Godsdienst of geloof hoorden daar nu juist niet bij,
tenzij je – oriëntalistisch – het taoïsme en zen-boeddhisme in begreep.
Maar dat was niet van toepassing op Spanje of Nederland. Prominente
anarchisten in Nederland, Domela Nieuwenhuis, Bart de Ligt, N.J.A.
Schermerhorn, waren dominees (geweest) maar die hadden met de Kerk
afgerekend.<p></p>
<p>Er waren twee verhalen die door mijn hoofd bleven spoken: de Nieuwlichters die een rol spelen in de roman <i>De waterman </i>van
Arthur van Schendel, gelovigen die het socialisme nastreefden,
vooralsnog onderling. En een opmerking van de herbergmoeder in
Bornerbroek, het natuurvriendenhuis waar de jaarlijkse bijeenkomst van
de Federatie van Vrije Socialisten plaatsvond, en die bij een gezellig
samenzijn van kameraden met een fles wodka zei, dat niet alleen drank
maar ook vandattum zonder oogmerk van voortplanting voor haar kringen
taboe waren. Wat waren dat nu voor anarchisten?</p>
<p>Geloof het of niet, antwoorden op die vragen bleven jaren liggen, net
als het boekje van Ortt dat op de stapel “nog te lezen” bleef, nogal
ondankbaar eigenlijk ten opzichte van Fred.</p>
<p>(De derde verhaallijn is mijn eigen betrekkelijke verbondenheid met
de Kerk. Geen jammerverhalen over onwillig naar de kerk gesleept worden
wat mij betreft, het was andersom: ik was de enige in het gezin die de
band met de gemeente wilde behouden en die nog bad. Tot ik besefte dat
de gebeden die mij geleerd waren speciaal voor kinderen bedoeld waren en
ik was inmiddels veertien. En wie zou mij volwassen gebeden leren? Dus
liet ik het maar. Dit heeft u niet gelezen, wel?)</p>
<p><b><i>Het boekje van Felix Ortt</i></b></p>
<p>Toen iemand anders de Amsterdamse tramstaking van 1955 als onderwerp
gereserveerd had, ik had die als eerste keus gehad, nam ik mij voor als
af te leveren historicus van de arbeidersbeweging, het eschatologische
aspect van het anarchisme te bestuderen. Een ongrijpbaar onderwerp, u
zult het moeten toegeven. Toen het eindelijk tijd was, het moest wel,
vielen de stukken als het ware vanzelf op hun plaats. Ik maakte kennis
met het modernisme in de Hervormde Kerk, een stroming die zich
manifesteerde vanaf het keerpuntjaar 1870.</p>
<p>Dit modernisme was radicaler dan menige latere stroming binnen de
Kerk. Ik las eindelijk het boekje van Ortt dat al die jaren op mijn
bureau had gelegen, las een gezamenlijk geschreven scriptie over het
Nederlands religieus-anarchisme, uitgegeven door de Stichting
Voorlichting Actieve Geweldloosheid. Die scriptie wees op een lacune in
de geschiedschrijving van wat voorafging: de christen-anarchistische
beweging, ook wel “tolstojaans” genoemd. Bestond die lacune nog? In die
dagen deed je bibliografisch onderzoek aan de hand van kaartenbakken in
bibliotheken en het resultaat was: de lacune bestond nog.</p>
<p><b><i>Meer boeken</i></b></p>
<p>Waar kon ik beter de bronnen bestuderen dan in het Internationaal
Instituut voor Sociale Geschiedenis? Lang nadenken over het werk bleek
niet te kunnen: in het Open Havenmuseum, waar ik in die dagen aan
verbonden was, hoorde ik dat het instituut over twee maanden ter wille
van een verhuizing zou sluiten.</p>
<p>Het werden de ongetwijfeld intensiefst beleefde twee maanden uit mijn
wetenschappelijk-werkzame leven. Tot mijn nog steeds grote genoegen
moesten sommige bronnen voor mij ontsloten worden met een speciaal mes:
brochures en bladen die nog niet geraadpleegd waren en mij voor de
zekerheid duidelijk maakten dat ik onontgonnen terrein betrad.</p>
<p>Ik kon wel voortwerken op wat in <i>Bedrijven in eigen beheer</i> van
Johan Frieswijk en Frans Becker beschreven stond. De Nederlandse
christen-anarchisten waren sterk betrokken bij Gemeenschappelijk
Grondbezit, een genootschap dat nog na-echode na de bezetting al waren
de oorspronkelijke betrokkenen er vrijwel niet meer. Toen het boek
uitkwam vermoedde ik al dat er een sleutel tot “mijn” vraagstuk in
besloten lag: Werkers, werkt voor elkander!</p>
<p>En voor de internationale onderbouwing en verruimde context leverde
de boekhandel waar ik (nog) aan verbonden was Jacques Ellul met <i>Anarchisme et christianisme</i> en Vernard Eller met <i>Christian anarchy. </i>En
er was natuurlijk Tolstoy, de inspiratiebron van menig modernistisch
dominee als denker van de uiterste consequentie van het modernisme. Maar
“Geen tolstojaan maar christen!” was het motto van de Nederlandse
christen-anarchisten, en ik hechtte en hecht er aan hun standpunt in
dezen kameraadschappelijk te honoreren. Niks “tolstojaan”.</p>
<p>De in een soort bezeten roes samengestelde scriptie was tevens mijn
eerste proeve van werken op een computer, hetgeen ik deed in het Fort
van Sjakoo, en dus kon ik er alleen ‘s avonds laat en ’s nachts aan
typen. Voor begeleiding geen tijd of gelegenheid. En toen was het af.
Waarmee ik dit eerste deel van mijn Verkenningen afsluit.</p>
<p>– Eerder verschenen bij <a href="https://libertaireorde.wordpress.com/2023/04/18/verkenningen-christen-anarchistisch-terrein-deel-1-een-persoonlijke-ontdekking/" rel="noopener" target="_blank">Libertaire Orde</a></p>
</div>AdRhttp://www.blogger.com/profile/07599745713630393640noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-15075972.post-15397199785605425052023-03-05T20:55:00.004+01:002023-03-05T20:55:35.183+01:00Een geschiedenis van de toekomst<blockquote><p>Op YouTube zijn de zwart-witbeelden van de demonstratie
[The Mother of all Demos] integraal te bekijken. Je hoort [uitvinder]
Engelbart met zachte, vriendelijke stem uitleg geven bij een
computerscherm. ‘We hebben een aanwijsapparaat, dat we “muis” noemen.’
Op het scherm zien we een zwarte punt heen en weer flitsen.</p></blockquote>
<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiP-nW00YkGIWck2qssFSYzHhtrszgufdO0Sq8u_h0WORPy9bi3bHayAZShPrgp_B4k_YT08VVjomHu-2nsmRjPcKVynri7hlyQG7ZezdHN1zJb6X265mNSRhw-uim11rJPtipbYbpfLk9NCD_LitbZGDwseRurwJZJX0jctfko72MK0tU1k94/s1518/futurama.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1518" data-original-width="960" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiP-nW00YkGIWck2qssFSYzHhtrszgufdO0Sq8u_h0WORPy9bi3bHayAZShPrgp_B4k_YT08VVjomHu-2nsmRjPcKVynri7hlyQG7ZezdHN1zJb6X265mNSRhw-uim11rJPtipbYbpfLk9NCD_LitbZGDwseRurwJZJX0jctfko72MK0tU1k94/s320/futurama.jpg" width="202" /></a></div><br />Het is 1968, de toekomst van de computer als persoonlijk wordt
gepresenteerd. Een presentatie die naar ik begrijp onder invloed van lsd
wordt gegeven, althans de resultaten. De cursor heette <em>muis</em>, het woord dat later is overgegaan op het bedieningsapparaatje.<br />
1968 is alhaast een prehistorisch jaar als het om computers gaat, en het
is nog zo dichtbij. Nog dichterbij is het punt waarop het
onvoorstelbaar was dat mensen overal altijd gekluisterd zijn aan een
telefoonschermpje dat niet dient om te bellen maar om op te kijken of
muisloos mee te communiceren. Dit is wellicht de ingrijpendste
verandering in het dagelijks leven van veel mensen. Er vindt op
technisch gebied een versnelling plaats die niet eerder te voorzien was.<p></p>
<p>Aristoteles die robots aan het werk wil zien (om het even
anachronistisch uit te drukken)? Of het klopt dat een bedachte of
concreet uitgevoerde vinding pas aan toepassing toe is als “de
maatschappij” er klaar voor is zou ik na het lezen van <em>Futurama</em>
niet durven zeggen. Dit idee wordt dan ook niet vermeld. De schrijver
begint 335 v.C. met Aristoteles’ kunstige werkers en eindigt in 2010 als
over enkele decennia de transhumaniteit is bereikt: met kunstmiddelen
wordt het menselijk brein ongelooflijk krachtig gemaakt en de gezondheid
gegarandeerd. Er zijn andere redenen zich zorgen te maken over 2040.</p><p>Vrijwel alle ideeën en uitvindingen die tussen vermelde jaren aan bod
komen zijn wel werkelijkheid geworden, soms tamelijk langzaam,soms
nogal snel. De zelfrijdende auto, waarin Het Gezin intussen
mens-erger-je-niet speelt op de snelweg, zoals op het omslag, ik zie het
niet gebeuren. Maar wie weet.<br />
Altijd verrassend, soms verbazend. De chronologisch geordende stukken zijn gebaseerd op artikelen die eerder verschenen zijn in <em>De Ingenieur</em>, ooit een vakblad, nu een breed populair-wetenschappelijk blad. Maak kennis met het verleden van de toekomst. Aanbevolen.
</p><p>– Fanta Voogd, <em>Futurama – een kroniek van de toekomst</em>. [S.l.:] Alfabet, 2022. 427p., €24,99</p><p> </p>AdRhttp://www.blogger.com/profile/07599745713630393640noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-15075972.post-19060629389213960742023-03-05T20:49:00.004+01:002023-03-05T20:49:48.055+01:00De Frankfurter Schule<p> </p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhZd60TT-n4FfEhQPBfDECb4txv5doCDFz7b4KOzxXLmDS_8SNh1sHa1tk4wBkE3uq04VSHiFp7uY4l2aNktSPRsCPN9zCkRytTze23fjVukgGqAu5DzvP1vjDnQbKmLAPeI7VlRW13M2uHQViEDeBF4ceu26TbaxEPCOD5iDDmAuquefPX_ys/s907/Walter_Benjamin_vers_1928.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="907" data-original-width="750" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhZd60TT-n4FfEhQPBfDECb4txv5doCDFz7b4KOzxXLmDS_8SNh1sHa1tk4wBkE3uq04VSHiFp7uY4l2aNktSPRsCPN9zCkRytTze23fjVukgGqAu5DzvP1vjDnQbKmLAPeI7VlRW13M2uHQViEDeBF4ceu26TbaxEPCOD5iDDmAuquefPX_ys/s320/Walter_Benjamin_vers_1928.jpg" width="265" /></a></div><br />De Frankfurter Schule is in het laatste boekwerk van Th. Baudet
opnieuw de boeman die de Westerse Beschaving ondermijnt. Ik vraag me wel
af of de man ooit ook maar één boek heeft gelezen van welke auteur dan
ook die ooit verbonden is geweest aan het Institut für Sozialforschung
te Frankfurt/Main. Het maakt niet veel uit, want dat geldt uiteraard ook
voor zijn achterban die gedoemd lijkt flink geslonken te zijn na de
grote overwinning van vier jaar geleden.<p></p>
<p>In de roemruchte jaren zestig werd die school ook al allerlei
belangrijk omwoelends toegeschreven. De studenten van mei ’68 in
Frankrijk gingen gewapend met de ideeën van Herbert Marcuse de
barricaden op, wisten De Media (die toen nog niet zo heetten). Het was
alleen niet waar. Ze kenden het werk van Sartre en wellicht het een en
ander van Marx, niet Marcuse. In de biografie van Roel van Duijn door
Wildemeersch wordt wel vermeld dat Van Duijn Marcuse gelezen had en door
hem beïnvloed was. Hetgeen ik mij wel kan voorstellen: het idee dat de
arbeidersklasse niet per se nog revolutionair is kan hij mede aan
Marcuse ontleend hebben. Onmiddellijk komt de vraag op: wanneer was die
arbeidersklasse eigenlijk wel revolutionair? Maar vooruit, die vraag nu
even niet.</p>
<p>Frankfurt is een hondenfluitje dat zonder probleem kan passeren in
Nederland. Bijna alle namen die ik uit mijn hoofd kan noemen van de
School horen bij mannen van joodse achtergrond, dat moet de achterban
eventueel weten. Vaderlandloze gezellen oftewel globalisten, dat laatste
woord komt zeker voor in het vocabulaire van de onversneden nazi’s van
FvD. En niet alleen bij hun.<br />
En inderdaad, op Walter Benjamin na, die te laat vluchtte voor de Duitse
invasie in Frankrijk, zijn de aan het Institut verbonden mensen tijdig
naar New York, onder de hoede van Union Theological, verhuisd – en
sommigen, zoals Marcuse, bleven in de VS, ook na de nederlaag van
nazi-Duitsland.<br />
Zijn vluchtelingen vaderlandloze gezellen?</p>
<p>Het moet welhaast typisch Nederlands zijn, dat een intellectueel
lichtgewicht als Baudet voor intellectueel kan poseren. Smijt wat
woorden in het rond en je bent een Licht, dat evenwel toch aan het doven
lijkt te zijn dezer dagen. Want lekker gewoon doen valt altijd nog
beter in Nederland. Tot ook dat weer voorbij is (en intussen karren we
door naar de afgrond). </p>
<p>Hoe beschikbaar zijn de werken van Frankfurters buiten bibliotheken?
In het Duitse en Engelse taalgebied is (nog) van alles te vinden. Op
marxists.org trof ik de volgende namen aan: Adorno, Benjamin, Bloch,
Fromm, Horkheimer, Löwenthal en (H.) Marcuse. Er staan belangrijke
werken tussen, zoals <em>Das Prinzip Hoffnung</em> van Bloch (in het Engels) en het echte boemansboek <em>One dimensional man</em> van Marcuse.<br />
Van Erich Fromm was een heleboel in het Nederlands vertaald bij
uitgeverij Bijleveld. Weinigen van de genoemden zijn na 1945
teruggekeerd naar Frankfurt: Adorno en Horkheimer met name.<br />
<a href="https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.236979" rel="noopener" target="blank">Hier</a>
vindt u de tekst van Franz Neumann over de verknoping van grootkapitaal
en nazipartij, tegenwicht tegen de Mythos des 21. Jahrhunderts (ook
gekoesterd door Baudet) dat de nazi’s “links” waren.<br />
Als warmlopertje stel ik voor <em>Die Angestellten</em> van Siegfried Kracauer, over proletarisch bestaan buiten de fabriek (1930).<br />
En mocht u het heel dichtbij willen zoeken dan heb ik hier een eigen vertaling van <a href="http://www.christianarchy.nl/2016/05/het-kapitalisme-als-religie.html" rel="nofollow" target="_blank">Het kapitalisme als cultusreligie van Benjamin.</a></p>
<p>Misschien is het zinloos of overbodig dat ik er weer eens even op wijs, maar het moet/kan niet anders.</p>AdRhttp://www.blogger.com/profile/07599745713630393640noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-15075972.post-14413343839746063482023-02-27T20:59:00.003+01:002023-02-27T21:02:14.140+01:00Completen bij de dag<p>Wie woont onder de hoede van de allerhoogste God,<br />wie overnacht in de schaduw van God almachtig,<br />hij zegt tot de Heer: mijn toevlucht, mijn vesting,<br />mijn God, op U stel ik heel mijn vertrouwen.<br /><br />Hij maakt u los uit de netten van de vogelaar,<br />Hij houdt van u af de pest van het kwaad,<br />Hij zal u dekken met zijn vleugels,<br />onder zijn wieken vindt gij uw veiligheid.<br /><br />Bij nacht en ontij hebt gij niets te duchten,<br />vrees ook overdag geen aanval in de rug<br />en niet de pest die rondwaart in het donker,<br />Geen koorts die midden op de dag u wil verwoesten.<br /><br />Al vallen er duizend aan uw zijde,<br />al storten er tienduizend neer voor uw ogen,<br />u zal het niet raken, uw God is getrouw,<br />Hij is een schild, een muur om u heen.<br /><br />Gij hoeft uw ogen maar op te slaan<br />om te zien hoe de zonde wordt gewroken.<br />Dan zegt gij: de Allerhoogste is mijn toevlucht,<br />en gij zijt kind aan huis bij Hem.<br /><br />Geen rampen zullen u overkomen,<br />geen plagen in de buurt van uw tent.<br />Hij heeft zijn engelen uitgezonden<br />Om u te behoeden op als uw wegen.<br /><br />Zij zullen u op de handen dragen<br />en aan geen steen zult gij u stoten.<br />Gij plant uw voet op de kop van de leeuw,<br />de slang zult gij vertrappen, de draak zult gij doden.<br /><br />‘Klampt hij zich vast aan Mij, Ik zal hem redden,<br />Ik maak hem groot, omdat hij mijn naam belijdt.<br />Roept hij, Ik antwoord. In angst en nood: Ik met hem,<br />Ik maak hem vrij en bekleed hem met heerlijkheid.<br /><br />Leven zal hij, tot in lengte van dagen.<br />Hij zal mijn redding aanschouwen. </p><p>- Psalm 91 in de post-conciliaire bewerking van Huub Oosterhuis en Michel van der Plas.
Een van de afsluitende psalmen van de dag in het klooster waarmee mijn gade en ik verbonden zijn.
De <a href="http://www.christianarchy.nl/2015/08/requies-quieti.html" target="blank">Moriya-gemeenschap</a> die in het tamelijk ontvolkte gebouw was ingetrokken is in 2019 ontbonden. Er is nu een organisatie voor religieuze kunst ingetrokken.</p><p>Intentionele gemeenschappen lijken vooralsnog niet zo duurzaam.</p><p>- Afbeelding: Door Funkyxian - Eigen werk, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=62269831<br /></p><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhXwJ6BezLQkmvNmz8qHEbGIczLcOn50OJPZqw1VAxN4gZPygevYZ23qaOSR_zhr-01XPJV7fi3pCM_s3cIN2hm8_fkhtl2TBUJteMUfbZvKCjo7L4eWK4ju_PLdC9ISZG_MQTa_-M6skA_fwVZVODAa1mO_kUREd2qImjuz9I-NRWHwTr5Lnc/s800/Abdij_Bethlehem,_Bonheiden_02.jpg" style="clear: left; display: block; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em; padding: 1em 0px; text-align: center;"><img alt="" border="0" data-original-height="600" data-original-width="800" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhXwJ6BezLQkmvNmz8qHEbGIczLcOn50OJPZqw1VAxN4gZPygevYZ23qaOSR_zhr-01XPJV7fi3pCM_s3cIN2hm8_fkhtl2TBUJteMUfbZvKCjo7L4eWK4ju_PLdC9ISZG_MQTa_-M6skA_fwVZVODAa1mO_kUREd2qImjuz9I-NRWHwTr5Lnc/s320/Abdij_Bethlehem,_Bonheiden_02.jpg" width="320" /></a></div>AdRhttp://www.blogger.com/profile/07599745713630393640noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-15075972.post-67457690766236679482023-02-25T09:13:00.000+01:002023-02-25T09:13:00.251+01:00Roel van Duijn als ziener<p> </p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiVTtshGkg6fRZkJbFIA3PRS-CfrETypAzqktyjGoUeC-f8nnIo3w8HsXmPXu-UQuQUtpUUG-Yi9p20mqtRBjMg6IICmJJma8efjLFv0q7kep1k3xSBOlIIkOCjA7LO8FPJv_SUGxy7ZIgZtea-QE-0_u6IIr0-cq0RaFxR2SRE5hzyt2zLCpY/s400/roel.webp" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="263" data-original-width="400" height="210" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiVTtshGkg6fRZkJbFIA3PRS-CfrETypAzqktyjGoUeC-f8nnIo3w8HsXmPXu-UQuQUtpUUG-Yi9p20mqtRBjMg6IICmJJma8efjLFv0q7kep1k3xSBOlIIkOCjA7LO8FPJv_SUGxy7ZIgZtea-QE-0_u6IIr0-cq0RaFxR2SRE5hzyt2zLCpY/s320/roel.webp" width="320" /></a></div><br />Het moet een merkwaardige gewaarwording zijn, als iemand je toestemming vraagt om een biografie aan je te wijden. Je leeft nog, bent als <i>pensionista</i> volop actief als schrijver en je tachtigste verjaardag is in zicht. Je geeft toestemming. Een zekere ijdelheid kan je niet vreemd zijn, hoe verrast je ook moet zijn door de vraag.<p></p><p>Roel van Duijn tachtig? Is mijn tienertijd ook al voorbij?</p><p>De biografie noemt hem al in de titel <i>ziener, </i>Van Duijns paniek zoals geuit in geschrifte onder de titel Paniekzaaiers gaat vooraf aan de publicatie van <i>Grenzen aan de groei, </i>dat bij uitstek in Nederland een hit is geworden<i>. </i>De ondertitel van de biografie is een opsomming in de tijd, min of meer: <i>Provo, Kabouter, Schaker, Politicus, Bioboer, Liefdesconsulent, Historicus en Opiniemaker.</i> De biografie is chronologisch opgebouwd, niet thematisch, al is het de vraag hoeveel anders het verhaal zou zijn uitgevallen.</p><p>Dat Van Duijn, zeker ook vanuit buitenlands perspectief – de schrijver is Belg -, de belangrijkste anarchist van Nederland van de tweede helft van de afgelopen eeuw is, lijkt mij onbetwistbaar – ik zou geen andere naam die daarvoor in aanmerking komt bedenken, al moet meteen gezegd worden dat het geen wedstrijd is. Het begon bij Roel (ik doe familiair, want heb hem meermalen ontmoet) met Ban-de-bomdemonstraties, via Provo, kennismaken met het biologisch-dynamische boerenbedrijf, Kabouter.</p><p>(Hier moet ik even inlassen dat de boer bij Loverendale, die niet wilde dat kabouters verstoord werden door machines, volgens Roel – in antwoord op mijn vraag hierover – met die kabouters zichzelf bedoelde. Eerlijk gezegd vind ik dat een onbevredigend antwoord).</p><p>Het Kabouterdom werd in Amsterdam en ook elders een succes, maar als strovuur: gelanceerd begin 1970, het vuur was er al grotendeels uit in 1971. De Paniekzaaier volgde, het praten met bomen, lid worden van de PPR en daarvoor opnieuw raadslid worden en zelfs wethouder, tot chagrijn van de andere leden van B&W en coalitiegenoten. Hierna wordt hij zelf ecologische boer maar de politiek blijft roepen. De PPR is betrokken bij het lanceren van een Groene beweging. Van Duijn treedt uit de inmiddels gevestigde partij en wordt gekozen tot raadslid in Amsterdam voor De Groenen. Ik ga niet de oscillatie van de groene partijpolitiek volgen, in het verhaal van de biografie worden de jaren steeds korter naarmate het heden in zicht komt. Van Duijn eindigt zijn politieke loopbaan als deelraadslid voor GroenLinks. Inmiddels is de gang van Provo tot NAVO daaraan verbonden: hij stemt in met de bombardementen op Servië en ziet al spoedig het gevaar van Poetin en de eerste invasie in Oekraïne van 2014. Anarchistisch? Er is sprake van geweest na 2014 dat hij auteur zoniet redacteur zou worden van <i>De AS</i>, maar hij had bezwaren tegen columnist Bas van der Plas, die zich uitgesproken pro-Poetin uitte, hetgeen tot zijn spijt werd aanvaard door de fungerende redactie.</p><p>Na de politiek kwam de liefdesverdrietconsulent, en ja, ik geef toe dat ik het een en ander heb gehad aan zijn <a href="http://www.christianarchy.nl/2012/11/je-weet-opschrijven-is-beter-worden.html" rel="noopener" target="_blank">vragenlijst en bijbehorend advies</a>. Het litteken blijft.</p><p>Roel is zelf nogal ervaringsdeskundige, al is hij nooit lang zonder verkering, blijkt uit de biografie. Laat ik hier verder niet op ingaan, mij lijkt het politieke verhaal het belangrijkst (maar wellicht stemt de hoofdpersoon hier niet mee in, al geeft hij toe geliefde en kinderen nog wel eens verwaarloosd te hebben voor zijn werkzaamheden).</p><p>Het boek moest verschijnen ter gelegenheid van Roels tachtigste verjaardag, of het daarom zoveel slordigheden bevat – duidelijk geen eindredactie – zou ik niet kunnen zeggen.<br />Het zij de hoofdpersoon toegewenst dat het nog lang moge duren voordat de afgeronde biografie aan de orde is. <a href="https://www.youtube.com/watch?v=IzX_gqVU0zE" rel="noopener" target="_blank">Proost met een vruchtensapje</a>!</p><p>– Marc Wildemeersch, <i>Roel van Duijn, een ziener in Nederland. </i>Soesterberg: Aspekt, 2023. 457p., €29,95</p><br />AdRhttp://www.blogger.com/profile/07599745713630393640noreply@blogger.com0