Festival van het kleinburgerdom. Verkenningen in de jaren zestig III

In beeld op televisie waren nauwelijks of niet geklede dansende zwarte vrouwen. Een Leerzame Documentaire over Verre Volkeren. "Zielig evengoed hè," zei mijn oma over die naaktheid. Wat er allemaal in die reactie schuilging, ik ga er niet over speculeren nu.
Naaktheid was in dat soort films op tv ook te zien vanuit Overzeese Gebiedsdelen: de binnenlanden van Suriname, Nieuw-Guinea. Nederlandse rijksburgers. Ik weet nog wel hoe ik het vond.
Maar hee, hihi haha hola hoepla, Phil Bloom, knipoog knipoog por por.
Zij komt natuurlijk ook als Baanbrekende Televisie langs in Piet de Rooy's Alles! En wel nu! De eerste Naakte Vrouw op de Nederlandse televisie.
Die Anderen waren geen vrouw, die waren object van leerzaamheid. Over de mannen zwijg ik dan maar. Wie was de zogenaamde eerste naakte man op de loerdoos? Geen Rijksburger, ongetwijfeld, maar wie wel wordt niet in de obligate verhalen uit de - hm - doeken gedaan.

De racistische en de koloniale blik zijn moeilijk te scheiden. Er zit ook een cultus van mannelijke overweldiging in. Het oriëntalisme is dunkt mij wel ontmaskerd, wat niet betekent dat het niet voortbestaat. De koloniale penetratie van Moeder Afrika, de woorden zeggen genoeg. Ook al is de penetratie nu vervangen door de Vredesmissie, bekend of liever berucht van kransleggingen op 4 mei.

Weet u wat wat mij betreft ook kleinburgerlijk gezwatel is van zich "bewust" (nu moet je "woke" zeggen) wanende luitjes? Gezemel over boomers, een woord dat uiteraard niet toevallig ook weer geleend moet worden uit de Verenigde Staten onder leiding van Donald Trump. Net doen alsof iedereen die in een bepaald tijdvak na de bezetting geboren is een eigen huis, een vet Zwitserlevenpensioen heeft en zit te kankeren op "de jongeren". Losgezongen van ieder idee van klasse of zelfs maar, "idealistisch" maar gepast, mogelijke gezindheid van deze ouderen.

Het kleinburgerdom, je wint er de klasseoorlog niet mee.

Deel 3 van een reeks. Slot volgt.

Uitgelichte afbeelding: Door A. Vente - Beeld en Geluidwiki - Gallery: HoeplaBeeld en Geluidwiki - Gallery: Hoepla, CC BY-SA 3.0 nl, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=9829265

Anda Kerkhoven, geweldloos versetsstrijdster, vermoord door de nazi's

Wat over haar geschreven wordt voldoet aan het profiel van de humanitaire stroming, waar het christen-anarchisme deel van was en is: vegetarisme, anti-vivisectie, principiële geweldloosheid.
Waarom verneem ik nu pas van haar bestaan? Zij was nabije familie van C. van der Hucht-Kerkhoven, wier particulier secretaris Felix Ortt heette. Dat komt dichtbij, nietwaar.

In het Quintusbos bij Glimmen ligt een gedenksteen voor Anda Kerkhoven (1919-1945). Ze is de enige Groningse studente die in de Tweede Wereldoorlog werd geëxecuteerd.

Het is 25 mei, kort na de bevrijding. De uit Appingedam afkomstige hoogleraar Rudolph Cleveringa herdenkt in Leiden de 37ste verjaardag van de Indonesische Nationale Beweging.

‘Waar er sprake was hier in Nederland van verzet, behoefden wij niet te vragen: waar zijn de Indonesiërs? Zij waren er en stonden op hun post. Zij hebben hun offers gebracht. Zij waren in de concentratiekampen, zij waren in de gevangenissen, zij waren overal...’

Zijn de woorden van Cleveringa voor Melisande Tatiana Marie (Anda) Kerkhoven bestemd? Van haar bestaan kan hij op dat moment bijna niet hebben geweten. Laat staan van haar dood.

Lees verder bij het Dagblad van het Noorden.

Het recht, niet de macht. Verkenningen in de jaren zestig II

Deze lijst is niet willekeurig en hij speelt geen enkele rol in persoonlijk getinte gedenkschriften in de metropolen - tenzij misschien Frankrijk, waar Algerije het zwaarst woog. Het is de lijst van koloniale gebieden die in 1960 onafhankelijk zijn geworden.

1. Kameroen
2. Togo
3. Madagascar
4. Ivoorkust
5. Kongo-Léopoldville
6. Somalië
7. Dahomey
8. Niger
9. Opper-Volta
10. Tsjaad
11. Centraal-Afrikaanse Republiek
12. Kongo-Brazzaville
13. Cyprus
14. Gabon
15. Senegal
16. Nigeria
17. Mali
18. Mauretanië

Kongo-Leopoldstad werd via Kongo-Kinsjasa en Zaïre de Democratische Republiek Congo, waarvan de naam, afgezien van de opmerkelijke verfransing van de spelling, een hoon is. Dahomey is herdoopt tot Benin, de Volksrepubliek Benin zelfs, maar het is de weg van alle volksrepublieken gegaan. Opper-Volta werd Burkina Faso en zou een authentieke volksrepubliek hebben kunnen zijn als de charismatische president Thomas Sankara niet vermoord was in een staatsgreep.
De lijst is geordend naar tijd, de data heb ik weggelaten.
Als kind heb ik ze genoteerd, de meeste data stonden van tevoren vast, op mijn eigen scheurkalender. De jaren zestig waren begonnen. Rekenkundig klopt het niet om het zo uit te drukken. Het jaar nul bestaat niet, het zesde decennium van de twintigste eeuw begint in 1961. Maar het derde cijfer in het jaartal speelde al langer de hoofdrol in het aanduiden van decennia, en dus, ja de jaren zestig begonnen op 1 januari 1960 en eindigden op 1 januari 1970. Gevoelsmatig klopt dat ook.

Piet de Rooy stelt dat de jaren zestig al waren "uitgevonden" vlak voordat ze begonnen waren. Dat klopt wat mij betreft ook: als jongen die razend geïnteresseerd was (en is) in landkaarten vond ik het ontstaan van nieuwe landen met eigen kleuren op de staatkundige kaart fascinerend. En het strookte met mijn rechtvaardigheidsgevoel dat ze "vrij" of "onafhankelijk" werden. Daar hoefde ik niet eens puber voor te zijn. Het werd het decennium van de dekolonisering. En om nog even de persoonlijke noot er in te houden: net voorbij "de jaren zestig", op 15 januari 1970, een symbolische datum in de recente geschiedenis van Nigeria, hielden ze in deze zin op. De dag waarop Biafra capituleerde, de republiek waarvoor ik mij had ingezet in de voorafgaande tijd. Ons comité had net de tweede druk van het eigen Nederlandse boek over het land en de strijd van de drukker gekregen en plotseling leek de grootste zorg hoe af te komen van die boeken, wat op alle mogelijke manieren een ongewenste prioriteit was. Het politieke was persoonlijk en naar het colporteren kan ik vooral in verwondering terugkijken.

Nigeria/Biafra was de bloedigste episode in de postkoloniale geschiedenis van Afrika, hoewel Kongo ook toen een verborgen oorlogsslachthuis was, dat in tegenstelling tot Biafra geen literatuur geworden is (begon het met Kurt Vonnegut?). Maar in bijna alle genoemde landen is een burgeroorlog uitgebroken, product als ze zijn van strepen op de kaart, getrokken in Berlijn 1885 en later in Parijs, Londen of Brussel. De grootste postkoloniale mensenslachting vond waarschijnlijk plaats in Indonesië, waarvan de staatsgreep, de pogroms, de concentratiekampen en de uitverkoop aan de multinationals in de gedenkboeken van De Jaren Zestig fijntjes onvermeld blijven.
Hoewel Vietnam niet te verslaan is in de overzichten, en hoevelen zijn er gedood aan de Vietnamese kant, hoeveel is er verwoest? Het is een bittere overweging: als er een burgeroorlog was geweest zou er in het gedenken geen belangstelling van enige omvang zijn geweest. Maar dat is ondenkbaar om allerlei redenen.

En verder? Die onafhankelijkheid stelde niet veel voor. De "inlanders" kregen het recht, maar niet de macht zichzelf te besturen. De plundering van "grondstoffen" ging en gaat door, en de onafhankelijk verklaarde eenheden waren meer legers met een bevolking dan andersom. Naarmate ik mij weer verdiep in de postkoloniale geschiedenis van Afrikaanse landen, Nigeria/Biafra voorop, wordt het duidelijker dat die legers genoeg waren om de bevolking te terroriseren, maar niet genoeg om de normale functie van een leger te vervullen, landsverdediging. De koloniale metropool had de zeggenschap en de leiding van het leger. In het geval van Biafra is dit duidelijk genoeg: de door de Labourregering van Wilson georganiseerde "quick kill" viel nogal tegen wat snelheid betreft, door de geringe omvang en de onervarenheid van het Nigeriaanse leger, dat onthoofd was door het wegvallen van de "oosterlingen", de Igbo vooral. "Instructeurs" en "beschermingseenheden" van de Shell moesten een handje helpen.

Ja, de jaren zestig. De Shell. We zijn thuis in een klap, in 2020. Zoveel is er niet veranderd...

Deel 1

Kloosterlingen bezwijken aan coronavirus

Het Virus lijkt ook de genadeslag te leveren aan het kloosterleven als deel van het Rijke Roomse Leven.

Het coronavirus eist zijn tol in kloosters overal in Nederland. Veel kloosters melden slachtoffers, de lockdown slaat bovendien een gat in hun inkomsten uit onder meer kamerverhuur en de verkoop van abdijbier. ‘We hebben hier geen woorden voor.’(...)
Huize Bijdorp is niet het enige klooster waar corona om zich heen grijpt. Bij Nederlands grootste zustercongregatie, de Zusters van Liefde in Tilburg, bezweken vorige maand 13 van de 128 zusters binnen twee weken. Doordat de vrouwen elkaar vaak bezochten, kon het coronavirus zich razendsnel verspreiden. ,,We hebben hier geen woorden meer voor, zo heftig is deze periode voor de zusters”, zei bestuurssecretaris Judith de Raat vorige maand. Ook de mannelijke evenknie, de Fraters van Tilburg, is getroffen. Vier fraters, waaronder oud-overste Harrie van Geene, zijn inmiddels overleden.

Verder lezen bij het AD.

Het bijzonderste aan de tijd was de soundtrack. Verkenningen in de jaren zestig I

Het boek heb ik gekocht in dagen waarin de stille dreiging niet openlijk een rol speelde - bij mijn verjaarsweekeinde in Nijmegen. Piet de Rooys "geschiedenis van de jaren zestig". Vrolijke dagen van onbekommerd in cafés zitten, ik weet het nog alsof het de dag van gisteren was - ruim twee maanden geleden, stel je voor.
Ter verstrooiing in deze irreële tijden heb ik het alsnog ter hand durven nemen. Gordels vast!

De schrijver, tenslotte deel van het te beschrijvene, geeft af en toe meningen. Hij is niet onder de indruk van Provo. Dat mag. Ik ben van wat jaargangen later ("generatie" is onzin, in het algemeen, en zeker als je het over zes jaar hebt) en denk er anders over. Ik ben ook niet "ironisch" links. Opmerkelijk hoe hij Satisfaction van de Stones als een breekpunt in de tijd ervaart. Kom, we zetten hem op.


Ik had er niet zoveel mee, vond het suggestieve stampritme teveel "kijk ons eens" en in Nederland zullen velen nog steeds denken dat het een lied is over een stakker die niet kan klaarkomen. Was het op de tienerpagina van de AVRObode of zo dat een Ingezondenstukkenschrijver voorstelde de tekst in het Nederlands te vertalen - "we hebben het gedaan en we waren verbijsterd". Eigenlijk is het diep-jaren-zestig en wat De Rooy wegwerpend schrijft over Herbert Marcuse vindt hij bij de Stones dan weer geweldig.
Iedereen die hij kende wist wanneer men het voor het eerst gehoord had. Ik niet. Ik had en heb dat bij deze en dan alleen.


Keith Skues, Lunchdate, Radio Caroline, begin 1965. Ik vlieg er nog steeds de lucht van in. Het kwam op single uit, werd een hit in het VK en op 45 was hij tijdenlang niet te vinden in Nederland. Ik ben er nog boos over. Hij kwam uit gekoppeld aan Subterranean homesick blues. Aan een/de lp viel niet te denken.

Elvis Presley was voor mij eigenlijk iemand van gisteren, pas in 1968 bracht hij met Guitar man en US Male iets opwindends. Het is geen generatiekwestie, het is een zaak van jaargangen. De Rooy vindt dit schitterend. Ik ben er te jong voor blijkbaar.


Heartbreak hotel, 1956

Als je het over dat decennium hebt loopt de soundtrack altijd mee. Voor mij werd die geleverd door Atlanta (even), Caroline, London en Luxemburg - het waren schrale tijden toen er alleen Veronica was, 1968/69. Hilversum telde (en telt) niet.

De geschiedenis zonder soundtrack in een volgende aflevering (of twee).
Dank aan kameraad al-Bakrastani van wie ik de titel pik...

Dwalen door een rustig centrum, 30 april 1980

Het precieze verloop van de dag is mij inmiddels ontschoten. Ik moet wel met de fiets naar de stad zijn gegaan, mijn toenmalig Lief Maria waarschijnlijk met een lenertje (of zat zij achterop? kan het me niet meer voorstellen). Het gerucht liep door de stad dat de Algemene Kraakdag serieus werd aangepakt, een Groot Blok in de Kinkerbuurt. Het Tetterodecomplex en een blok nieuwbouw dat naar men vond allang verhuurd had moeten zijn. Ik zag mijn dierbare vriendin A. een spandoek buiten ophangen uit een van die nieuwbouwramen, ik durfde niet naar haar te wuiven en zij gaf geen blijk van herkenning.

De fietsen zullen gestald zijn bij het Fort van Sjakoo en ondanks de bedenkingen aangaande de demonstratie "met effecten", waartoe werd opgeroepen op affiches met de beeltenis van Domela er op, gingen we toch naar het verzamelpunt op de Blauwbrug. Ook al was bij voorbaat bekend dat er niet bij de Dam gedemonstreerd mocht worden was het blijkbaar wel de bedoeling daarheen te lopen "met effecten".
Ik zag en zie nog steeds die oproep als een politieprovocatie. Zodra de stoet - in hoeverre bestond die uit nieuwsgierigen, zoals wij eigenlijk? - in beweging was werd die aangevallen door de ME. En binnen de kortste keren werd het stenengooien. Bij de eerste charge was ik Maria en de maten met wie we er waren kwijt.

Via de Herengracht kwam ik bij de Singel terecht. Het was overal rustig. Mijn zwerftocht werd vooral gekleurd door zorgen over Maria: is zij in elkaar geslagen? is zij verdwaald na de charge, hoe goed kent zij als Nijmeegse de weg (of waren De Maten er ook nog?). Zorgen ook over de tuinen in het Vlooienpark, de zandvlakte op het voormalige Waterlooplein dat we als Anti City Circus in ontwikkeling hadden willen brengen. (De schade viel achteraf mee, maar de bereden politie kwam via de zandbak naar de Blauwbrug, om zich heen meppend en stenen incasserend.

Aan de Singel zag ik voormalig Maagdenhuisbezetster/medestrijdster in de Nieuwmarktbuurt/Portugalactivste/buurvrouw M. langsfietsen, met jong kind achterop. Die ging vast niet rellen. Je kon heel rustig fietsen. Ook zij groette niet, ik denk niet dat zij mij heeft opgemerkt. En zij was voorbij voor ik het doorhad - en was het niet gevaarlijk elkaar te herkennen deze dag?
En zo kwam ik bij de Dam. Grote menigte. En dan? Wat als "we" daar collectief in plaats van solo zoals ik terechtgekomen waren? Bestorming van het voormalige stadhuis, uitroepen van de Republiek, instellen van een Raad van Nationale Redding? In de Damstraat was een soort barricadengevecht aan de gang tussen politie en stenengooiers. Waartoe?
Ik liep om en kwam in de allang weer rustige Sint Antoniesbreestraat en zo op de Jodenbreestraat, het Fort van Sjakoo. Daar was ze. Erg blij mij te zien was ze niet. Ze was de hele tijd na de charge daar gebleven, ook de makkers met wie we op pad waren gegaan.
Misschien zie ik de dag achteraf als een van de stadia waarin onze relatie verslechterde. Dit is de eerste keer dat ik het opschrijf.

En dat, lieve mensen, was mijn Kroninginneslag, 30 april 1980. Ik wil zeggen "niks heldhaftigs" maar misschien was het dat wel, heldhaftig. En mijn mening over die oproep, zie boven, blijft.
Afgezien van Mijn Relatie werd die dag het einde ingeluid van de Kraakbeweging, ook al werd nog jarenlang gedaan alsof er zoiets bestond. Meer daarover een andere keer.

Regering van en door niemand

Ruth Kinna is politicologe, verbonden aan de universiteit van het Engelse Loughborough, waar de afgelopen jaren de tweejaarlijkse studieconferentie van de Anarchism Study Group is gehouden. Misschien is Loughborough niet de enige universiteit waar het anarchisme serieus bestudeerd wordt, maar een andere weet ik zeker in Europa niet. Zij heeft Anarchism - a beginner's guide geschreven, waarvan ik beslist kan zeggen dat hij niet zomaar voor beginners is. En nu is er dan The government of no one - the theory and practice of anarchism, dat eveneens als inleiding opgevat kan worden maar al evenmin zomaar voor beginners geschikt genoemd kan worden.

Het is onvermijdelijk dat uitgelegd moet worden wat "anarchisme" betekent, wat anarchisten nastreven en hoe zij dit denken te verwezenlijken. De schrijfster laat het streven beginnen met de Europese mannen met baarden, Proudhon, Bakoenin, Kropotkin en - vooruit - ook Tolstoy. Die laatste is van belang omdat christen-/religieus- of spiritueel-anarchisten, zoals Peter Marshall, het streven veel eerder in de geschiedenis plaatsen, bij de al dan niet historische Laozi, de naam verbonden aan het taoïsme. Het is een diepe duik in de geschiedenis van het denken over hoe de maatschappij in te richten, en, bedenk ik nu, het biedt niet veel zicht op de vooruitgang waarvoor je het allemaal zou doen. Maar laat ik mijzelf op dit punt eens citeren, ik meen dat Arthur Lehning zoiets ook geschreven heeft: het doel ligt aan de horizon.

Ruth (ik vind het vervelend om met een enkele achternaam te gooien bij iemand die ik persoonlijk ken) haalt namen aan die in menig overzichtswerk (in het Nederlands is er eigenlijk niet zoiets, als je ouden als Quack en Domela niet meetelt) ontbreken. Sigmund Engländer? Hij is nieuw voor mij, evenals David Andrade, en de meeste Japanse en andere niet-Europese namen. Anarchisme is niet "eigenlijk" (Groot-)Europees en laten we dan toch maar teruggaan naar de Tao, stel ik voor...

Het boek is ingedeeld in Tradities, Culturen, Praktijk, Omstandigheden (of hoe zou u "Conditions" vertalen?) en Vooruitzichten. Het horizon-perspectief wordt niet genoemd, maar het afschaffen van de staat als praktisch te verwezenlijken doel is zachtgezegd behoorlijk ver weg. Ook al gaat Ruth niet verder terug dan de negentiende eeuw, de vrijheidslievend-socialistische stroming is misschien wel een constante in de menselijke geschiedenis. Genoeg! Ik zou u geen betere op de historie gebaseerde inleiding van nu kunnen aanbevelen.

- Ruth Kinna, The government of no one - the theory and practice of anarchism. [S.l.]: Pelican, 2019. 410p.
(Pelican is dus weer leven ingeblazen, maar niet per se meer als pocketboek en de vormgeving is niet meer zo verzorgd als in vroeger tijden. En waar is Harmondsworth gebleven?)

Carel Muller, ooit Neerlands bekendste anarchist, overleden

Carel Muller is afgelopen maandag overleden.
Ooit 's lands bekendste anarchist, en dat betekent altijd ook: de meest beruchte. Want De Telegraaf krijg je tegen je en die krant maakt nu eenmaal de dienst uit in Nederland (al dan niet via zijn omroepjes).
Waarom hij spraakmakend was kun je hier bekijken.
Een verhaal van "buitenaf" hier.

Het was een mooi idee, "verdunning" van de maatschappij met een volwaardige plaats voor wie toen zwakzinnig heette, nu spreekt men van "verstandelijke beperking".
Het idee is alsnog uitgevoerd, in het kader van een overheid die bezuinigen op alle mogelijke gemeenschappelijke voorzieningen als hoofdtaak ziet.
De ontruiming van de leefgemeenschap Nieuw-Dennendal (zo kun je het toch wel noemen) was zeker bij terugblik een nederlaag voor het progressiefste kabinet dat Nederland ooit gekend heeft. Maar dat konden we in 1974 niet weten.

Bezoek Trump aan India startsein van de genocide tegen moslims in India

"De grootste democratie ter wereld". Het is een cliché, en het valt weer, in deze dagen dat Trump op bezoek was bij zijn collega Modi in India.
Die visite lijkt wel een uitnodiging tot een Bartholomeüsnacht van "hindoes" tegen moslims.

As religious riots swept part of New Delhi today, several Hindu men said Muslims didn’t belong in India. “Why should they?’’ one asked. “The Muslims have other countries they can go to, like Syria or Nigeria. They need to get out of India.’’ https://t.co/BsoGqACr8q

— Kai Schultz (@Kai_Schultz) February 25, 2020

These are visuals from #Chandbagh after a day of violence. Chandbagh is in Delhi, the capital of the largest democracy in the world. And Delhi is burning. pic.twitter.com/sJ1sUVLJZt

— Bodhisattva Sen Roy (@insenroy) February 24, 2020

Ik zet hindoes tussen aanhalingstekens omdat die aanduiding een koloniale uitvinding is. De partij van Modi wil het officieel seculiere karakter van India vervangen door wat men daar authentiek-Indiaas hindoe-dom noemt. Zo'n tweehonderd miljoen moslims wordt aangezegd dat zij niet in India thuishoren.
De genocide tegen moslims in Burma en de Volksrepubliek China wordt in de nieuwsvoorziening al genegeerd. Wat er in India te gebeuren staat overtreft alles wat daar plaatsvindt. En als tientallen, neen honderden miljoenen moslims verdreven worden naar Pakistan of Bangladesj is dat een oorlogsdaad - en Pakistan en India hebben De Bom.

Een engel des Heren

Alexandria Ocasio-Cortez toont zich hier een engel des Heren - merkwaardig evengoed dat "bigotry" in het Engelse taalgebied een synoniem voor racisme is geworden, afgeleid als het woord is van het Middelnederlands "bi got", "bij God" dus. Of zijn kwezels per definitie racist?