De wereld winnen door haar te redden: op zoek naar revolutionaire subjecten

Wat zegt men als men "antikapitalistisch" is? Laten we eerst en vooral vaststellen dat het geen marxistisch standpunt is. Het denken in termen van vooruitgang - ontwikkeling van productiekrachten, beheersing van de natuur - ligt ten grondslag aan het theoretisch bouwwerk van Marx en Engels. Het kapitalisme, overigens een woord dat in Das Kapital niet opduikt in de betekenis die er nu aan gehecht wordt, is een noodzakelijke fase in de evolutie van de mens. En de kapitalistenklasse schept haar doodgravers in de vorm van het proletariaat dat zich op zeker ogenblik van zijn ketenen zal ontdoen. Hier laat de dialectiek de grondleggers in de steek. Gorz en Bookchin, ze zijn vast en zeker niet de enigen, stellen vast dat het proletariaat onverbrekelijk onderdeel is van de maatschappelijke verhouding die we "kapitaal" noemen en dat er op het punt van bevrijding niet iets speciaal van deze klasse te verwachten is. Tot een bepaald punt is het ook wat Lenin stelde over het vakbondsbewustzijn van de arbeidersklasse, wat geen revolutionair bewustzijn is. De strijdbare minimumlijd(st)er die hoger loon eist hoort net zo goed bij het kapitalisme als degene die hen uitbuit. Verwacht niet dat de macht van Amazon, Tesla, Shell enzovoort gebroken zal worden door degenen die er werken. Niet door staken voor uiteraard verder volkomen gerechtvaardigde eis van loonsverhoging en behoorlijke werkomstandigheden. Het idee van "onteigen de onteigenaren" komt er op neer dat de werkenden het bedrijf overnemen. Arbeidersraden instellen. Het is aan het einde van de Eerste Wereldoorlog op allerlei plaatsen ter wereld gebeurd, en overal is het met grof geweld beëindigd. Nogal eens door partijen die pretendeerden de arbeidersklasse te vertegenwoordigen: de SPD in Duitsland, de zich noemende communisten in voorheen het Russische Rijk. Er is al met al geen ervaring met een voortdurend verband van door de werkers overgenomen bedrijven dus men kan beter verwachtingen temperen over de vooruitzichten. Mocht het nog eens grootschalig plaatsvinden. U noemt Spanje 1936. Wie heeft er een einde aan gemaakt? De vraag is: wie is het revolutionair subject in een maatschappij die iedereen tot object gemaakt lijkt te hebben? Wie voert de Grote Weigering van Marcuse uit? En nee, ik heb geen antwoord dat ik sluitend vind. Het dichtstbij komt naar mijn idee de menigte die in actie komt tegen de vernietiging van de grondslagen van het leven zelf - van plant en dier, de mens inbegrepen. U ziet hoe de macht reageert: Lützerath. Extinction Rebellion dat een stukje snelweg bezet en snel ingerekend wordt en straf krijgt opgelegd, waar de verwoesters ongemoeid worden gelaten, staatssubsidie krijgen, ongestraft wegen blokkeren, u weet het. De Grasberg in West-Papua. "Paradise" van John Prine. Hele stukken landschap in Australië, de Sahara, Kongo, het Amazonegebied. Lützerath. Zijn de paniekzaaiers, zoals Roel van Duijn hen vijftig jaar geleden noemde - zichzelf incluis - de revolutionaire subjecten van nu? Er valt een wereld te winnen door haar te redden. Tot nu toe lukt het nog niet.

Anarchisme en religie

Geen idee wat Brill's Companion to Anarchism and Philosophy inhoudt, het is uitgegeven bij Brill in Boston. Het zal duur en groot en eigenlijk bedoeld voor bibliotheken izjn. Het hoofdstuk Anarchism and religion, geschreven door Lara Apps en Alexandre Christoyannopoulos is evenwel los vertaald verschenen in het Frans, prettig geprijsd uitgegeven. Het is een encyclopedisch werkje met als hoofdstukken: Anarchistische religiekritiek; Anarchistische exegese; Anarchistische theologie; Geschiedenis van het religieus anarchisme. En ja, ik kom er in voor en dan moet het wel goed zijn, dat begrijpt u.

Je moet er natuurlijk wel Frans voor kunnen lezen... 

- Lara Apps & Alexandre Chhristoyannopoulos, <em>Anarchisme et religion</em>. Lyon: Atelier de création libertaire, 2018. 67p, €7,-

Christen-socialisme: leestip voor de kerstdagen

Kerstmis, blijkbaar een dag om speciaal stil te staan bij een christendom dat een alternatief biedt voor het ideologisch geweld van het neoliberalisme. De voorganger in de Westerkerk kritiseerde duidelijk de heersende gedachte van de noodzaak van individueel succes. Maar welk christendom biedt een alternatief? 

Het moeilijke van het idee dat het christendom in zijn kern iets geheel anders te bieden heeft dan kletspraatjes over family values en "succes" is dat de algehele ideologische context in een land als Nederland grondig ontkerstend is. Tot en met een partij die zich Christen-Democratisch Appèl (CDA) noemt, die in de eerste plaats verder wegzinkt tot irrelevantie en waarvan de C toch al opvallend weinig betekenis heeft, zacht uitgedrukt. De twee christelijke partijen in de Nederlandse Staten-Generaal kan men tribaal noemen, het zullen nooit "volkspartijen" worden, een concept dat trouwens zijn tijd gehad lijkt te hebben. De ChristenUnie mag in haar handjes knijpen dat zij nu al voor de derde keer als tot altijd-kleinzijn gedoemde partij in een kabinet vertegenwoordigd is. 

 De ChristenUnie heeft wel een aanhang die meer openstaat voor een "andere" kijk op het christendom dan de SGP, om het CDA maar helemaal niet te noemen. Twintig jaar geleden ben ik geïnterviewd door het Nederlands Dagblad over het christen-anarchisme. Ik kreeg te horen dat er veel positieve reacties kwamen uit lezerskring. Overigens is het best een aardige krant die een groter publiek verdient dan de gereformeerde/reformatorische achterban. 

Twee jaar geleden stond bij Jacobin een pleidooi de idee van christen-socialisme serieus leven in te blazen. Het stuk is sterk gericht op de VS, waar het christendom in ieder geval dominant aanwezig is in het dagelijks leven - vraag niet hoe, of liever: vraag wel hoe; het is deel van het ideologisch complex dat het "conservatisme" van geboefte dat vluchtelingen in de tuin van de vice-president dumpt. Daar kan tegen ingegaan worden. Op het Europese continent is het probleem dat zowel christendom als socialisme als begrippen veel uitleg nodig hebben. Misschien is het simpele functioneren, zich manifesteren, duidelijker: Catholic Worker, Christian Climate Action. Deze kerstdagen heeft Jacobin een oproep tot synthese van marxisme en christelijke kritiek, het citaat uit Zur Kritik der Hegelschen Rechtsphilosopie - Einleitung vergroot ik licht uit om een grotere context te laten zien:

De grondslag van de irreligieuze kritiek is: de mens maakt de religie, de religie maakt niet de mens. De religie is inderdaad het zelfbewustzijn of het zelfgevoel van de mens die zichzelf ofwel nog niet gevonden ofwel alweer verloren heeft. Maar de mens, dat is geen abstract, buiten de wereld hokkend wezen. De mens, dat is de wereld van de mens, staat, maatschappij. Deze staat, deze maatschappij brengen de religie voort, d.i. een verkeerd wereldbewustzijn omdat zij een verkeerde wereld zijn. De religie is de algemene theorie van deze wereld, haar encyclopedisch handboek, haar logica in populaire vorm, haar spiritualistisch point d’honneur, haar enthousiasme, haar morele bekrachtiging, haar plechtige aanvulling, haar algemene vertroostings- en rechtvaardigingsgrond. Zij is de fantastische verwerkelijking van het menselijk wezen omdat het menselijk wezen geen ware werkelijkheid bezit. De strijd tegen de religie is bijgevolg onrechtstreeks de strijd tegen die wereld, waarvan de religie het geestelijk aroma is.

De religieuze ellende is tegelijkertijd de uitdrukking van de werkelijke ellende en het protest tegen de werkelijke ellende. De religie is de verzuchting van het verdrukte schepsel, het gemoed van een harteloze wereld, zoals ze ook de geest van geestloze toestanden is. Zij is het opium van het volk.

De opheffing van de religie als illusorisch geluk van het volk is de vereiste voor zijn werkelijk geluk. De eis om de illusies over zijn toestand op te geven is de eis om een toestand op te geven die illusies nodig heeft. De kritiek van de religie is dus in kiem de kritiek van het tranendal, waarvan de religie het aureool is.

Ik heb hier een hele serie over gelovige Voorlopers geschreven, De dode korrel en de rijke vrucht. Kort in het Engels heeft Libcom hier iets over de moeilijkheid het woord "communisme" te gebruiken in verband met de vroege christenen - iets wat rond 1900 in het geheel geen probleem was. Het woord communisme was nog niet bezoedeld door Holodomor, Goelag en meer. 

 Enfin, u bent weer even bijgepraat over het onderwerp. Gezegende kerst en gezegend nieuwjaar alvast.

Voor een onrealistisch (gematigd) links

 

Dit stuk heeft vragen opgeroepen en natuurlijk, in combinatie met de bloemlezing waarin een poseur eerste klas even herinnerd werd aan zijn zogenaamde onpartijdigheid, die met betrekking tot de oorlog tegen Oekraïne natuurlijk nooit onpartijdigheid inhoudt, maar partij kiezen voor het fascistische regime in Moskou. Nu is een van de onnozele leuzen van andere poseurs “Vuur en vlammen voor iedere staat”, maar in de praktijk is geen partij kiezen altijd partij kiezen, voor de macht.

Vuur en vlammen voor iedere staat. Hoe kom je er ook eigenlijk op als je nou werkelijk wel over je eerste jeugd heen bent (niet lijdt aan een Peter Pan-complex zoals Kees Stad)? Wat is “staat”? Hoe steek je die in brand? Hoe zullen de jonge kleinburgers van nu daar over luttele jaren over denken?

Er zijn drie gelegenheden geweest waarbij anarchistische milities strijd gevoerd hebben: de Mexicaanse revolutie, Oekraïne (Machno wordt dan altijd genoemd) en het bekendste en zwaarstwegende geval: Spanje. In geen van deze gevallen ging het gevecht tegen “de” staat. Een eventuele overwinning zou geleid kunnen hebben tot een vorm van zelfbeheersocialisme als er niet de buitenwacht bij betrokken was geweest: de VS, Rusland, Duitsland/Italië/USSR.

De revolutie ligt aan de horizon, het is niet de eerste keer dat ik het schrijf.

En intussen? Voor mijn schuldbekentenis als gematigd links liet ik in gedachten de solidariteitsacties waarmee ik mij heb beziggehouden, vooral, moet ik toegeven, in de rode jaren zeventig. Biafra. Bangladesj. De Six Counties. Chili. Palestina. Oman. Spanje. Oost-Timor. Wat het dichtst in de buurt kwam van Het Anarchistisch Ideaal, als er zoiets is, was Portugal ’74-’76. Ook daar sloeg het zwaarste staatsapparaat, het leger dat eerst de revolutie had gefaciliteerd, toe. Ik vergeet vast iets en over daarna heb ik het maar niet eens. Hoewel ik persoonlijk denk te verklaren waarom ik besef “gematigd links” te zijn ga ik er geen politieke autobiografie van maken.
Maar “vuur en vlammen voor elke staat” is toch iets anders.
(Moet ik “de Nieuwmarkt” ook noemen? Zo dicht bij huis, ik heb er zelf lang gewoond).

Het activisme van die rode jaren, de naam suggereert het alhaast, speelde zich af in de schaduw van een sterk parlementair links. Een grote PvdA, die ook de kern van de regering-Den Uyl was. PPR. PSP. D’66 ging toen ook nog voor links door, je aarzelt het te zeggen. De CPN, in veel gevallen de grote tegenstrever. Dat parlementair links is zo goed als weg, een potentiële actieve aanhang verweesd achterlatend. (Zie What’s Left). Zonder parlementair links geen levensvatbaar buitenparlementair links. En omgekeerd, zeker.

Joop den Uyl vond heel bromberig dat het buitenparlementaire links het zich maar makkelijk maakte. De wederzijdse gebondenheid zie ik pas nu in. En het is waar dat PvdA en GroenLinks een eind naar rechts op het spectrum zijn geschoven, en eigenlijk bedoelde ik dat te zeggen:

• Het is nu onrealistisch links om te stellen dat de nutsbedrijven, van openbaar vervoer tot posterijen in gemeenschapshanden – en dus in de huidige omstandigheden: de staat – horen te zijn.
• Het is nu onrealistisch links om te vinden dat zoiets als bijstand, werkloosheidsvoorziening, oudedagsvoorziening, ziektekostenvoorziening op behoorlijk niveau bij een beschaafde politiek horen.
• Het is nu onrealistisch links om een snelle energietransitie voor te staan.
• Het is nu onrealistisch links om de hoe dan ook koloniaal verworven rijkdom van een land als Nederland in te zetten ter ondersteuning van zwaargetroffen landen “in het zuiden” (in de jaren zeventig zei men nog “derde wereld”).
• Het is nu onrealistisch links om vluchtelingen beschaafd op te vangen en ze niet aan de “rand van Europa” te laten verdrinken.

Wat onrealistisch links heet was nog niet zo heel lang geleden niet eens per se gematigd links. Er bestond ook nog zoiets als gematigd rechts dat niet zo ver van gematigd links afstond.
En “gematigd links” gebruik ik ook ter afscherming van het muggenzwermpje dat overloopt van begrip voor Poetin, zoals in bovenvermelde bloemlezing genoemd. Blijkbaar kwam het citeren hard aan voor wie zwelgt in quasi-anarchistisch zelfbeeld, klaar om dolken in de rug te steken van echte anarchisten in Oekraïne en Rusland in het bijzonder en Oost-Europa in het algemeen. Al dan niet achter de rug van Noam “kies voor het kleinste kwaad: de Democraten” Chomsky. Blijkbaar ben je dan extreem links.

Dan ben ik maar gematigd links, hoe onrealistisch ook.
Het zij zo.

– Afbeelding: Door Mediateca INAH – https://mediateca.inah.gob.mx/islandora_74/islandora/object/fotografia:445507, Publiek domein, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=103578397

En dan weet je het plotseling: je bent gematigd links

 

Het was een weelde waarvan we niet konden beseffen dat het dat was. Buitenparlementair (ook wel apartidair) links kon betrekkelijk groot zijn bij de gratie van een behoorlijke parlementaire vertegenwoordiging van links. Ik denk hierbij vooral aan de zogenaamde rode jaren zeventig, maar het gold – zeker op cultureel gebied – ook in de jaren tachtig. Er waren trouwens verbindingen tussen bijvoorbeeld anarchisten en de PSP, de PPR, ook nog met de PvdA en in de begintijd zelfs met D’66.

Maar parlementair links hield op te bestaan. PSP, PPR, CPN en EVP werden samen een grijze gehaktbal die zich om marketingredenen GroenLinks noemt. Er was een tijd dat de jongerenclub daarvan nog rechts van de partij als geheel stond. Inmiddels is dat niet meer zo maar maakt het nog veel uit? Al voordat de PvdA zogenaamd de ideologische veren afschudde was de partij die kwijt. Mijn makkers van Bilwet schreven het al: socialisme is perfect mogelijk, maar de socialisten willen het niet (meer, kan men er aan toevoegen). En dat D’66 deel uitmaakte van parlementair links was al in 1982 definitief voorbij.
De SP was, of is misschien zelfs nog een beetje, actiepartij, maar dan wel ter meerdere glorie van de partij. Het is bijna gênant te denken dat ze deel uitmaakt van parlementair links. Maar het maakt ook niet veel uit. Als we grootmoedig SP en nieuwkomers PvdD en BIJ1 meetellen komt parlementair links in Nederland nu uit op – 33 zetels. Dat is nog een stuk minder dan de PvdA alleen had in 2012.

En ja, dat kiezerskrediet is verkwanseld. En komt het nog goed?
Laten we even eerlijk kijken What’s Left van wat men buitenparlementair links kan noemen. Dan blijkt dat het angstwekkend klopt. Het stelt nog minder voor. Er is geen schaduw van een parlementair links waarin men zich kan profileren als linkser dan zij. In deze dagen, die doen denken aan die van de Spaanse Burgeroorlog, valt ook nog eens het chomskyaanse zogenaamd anti-imperialistische vertoog op. De overval op Oekraïne is “uitgelokt” en wel door “de NAVO”, en de NAVO, dat is “Amerika”.
Dat Rusland de Sowjet-Unie niet is en dat de USSR NOOIT het Vaderland aller arbeiders is geweest, maar het Russische imperium in een rood jasje, is een ongewenste waarheid.

Bijna alle sites die we bij Krapuul oorspronkelijk “bij de buren” noemden en waarvan we onbeschroomd broeder-/zusterlijk stukken overnamen zijn op de pro-Poetintoer. Chomsky in zijn gênante nadagen wordt de hoogte ingeprezen.
Het voelt eenzaam, dat niet meejuichen. Niet kiezen voor (1936/37 even in gedachten) Moskou, in de wetenschap dat Oekraïne allesbehalve een volmaakte democratie is, maar altijd beter dan het Rusland van Poetin. Dat bovendien op genocide uit is, naar steeds duidelijker wordt.

Tijdenlang dacht ik dat ik wel op de uiterste linkerflank stond. Maar als het extreemlinks is om malle leuzen voor actie te laten doorgaan. Als het extreem- of zich noemend radicaal links is om de anti-imperialist uit te hangen, en imperialisme, dat is de VS en niets of niemand anders.
Dan ben ik gematigd links.
Amen.
Misschien ben ik dat dan altijd wel geweest.
Nogmaals, het zij zo. De belijdenis doe ik nog wel eens apart. Of misschien niet.

– Het hoefijzer is ontleend aan het weblog van Lothar Birkner, die mij aan het denken heeft gezet. “Gematigd links” staat verder af van “gematigd rechts” dan “extreemlinks” van “extreemrechts”.

Het hardnekkig vasthouden aan een laatste Britse kolonie

 

Het boek ligt prominent in de etalage van een zelfstandige Londense boekhandel, geen “alternatieve” zoals Housmans of Freedom. De laatste kolonie, welke zou het zijn? Simon Winchester heeft er een stel bezocht voor zijn boek Outposts, ook verschenen onder de titel The sun never sets. Want de officiële restjes van het Britse Rijk dat in de eerste atlas waar ik mee kennis maakt een groot deel van de wereld lichtroze met een naar de linkeronderhoek gericht diagonaal wit streepje tussendoor. Soms met een witte rand op de kaart, dan was het een namens de VN door Groot-Brittannië bestuurd land dat “uiteraard” nog lang niet aan onafhankelijkheid toekwam.

Tot als door een enorme golf die onafhankelijkheid er wel kwam, India/Pakistan, Burma en Indonesië waren de voorbeelden die er voor zorgden dat de kleuren op de kaart drastisch veranderden.
Met sommige onderhorigheden was of is Groot-Brittannië niet royaal. De onafhankelijkheid van Mauritius werd getraineerd tot 1968.

Het is tussendoor wel interessant te vermelden dat Mauritius – jawel, vernoemd naar prins Maurits van Oranje-Nassau – onbewoond door mensen was, tot de VOC geroofde mensen van Madagaskar inzette als slaven.
Onder Frans bewind bleef dit zo, de Britten hebben de slavernij tenslotte afgeschaft en het eiland werd verder bevolkt met contractarbeiders uit Brits-Indië die allengs de meerderheid van de bevolking gingen uitmaken.

Aan de onafhankelijkheid van Mauritius ging forse chantage vooraf. Het Britse koloniale bewind had – op verzoek van de regering van de VS – de bij Mauritius horende Chagos Archipel afgescheiden tot een nieuwe kolonie, het Britse Indische Oceaan Territorium (BIOT). Al vanaf 1964 beoogde de Labour-regering onder Wilson er een VS-basis in te laten richten. De VS eisten om redenen die eigenlijk niet bekend zijn dat de archipel onbewoond zou zijn. Blijkbaar zouden er dingen gebeuren die het daglicht minder verdroegen (dat bleek later te kloppen).

De bedoeling van het koloniale bewind was de beoogde premier van Mauritius bang te maken met hoop. Mauritius wordt onafhankelijk, maar dan zonder de bijbehorende Chagos Archipel.
Geheel tegen resolutie 1514 van de VN te kunnen, die het recht van alle volkeren op zelfbeschikking erkende en het opdelen van koloniale gebieden verbood. Op de achtergrond van de resolutie moet de door de Belgische kolonialen aangestuurde verkruimeling van de officieel voormalige kolonie Kongo gespeeld hebben (waarmee het nooit [meer] goed gekomen is, maar dat is weer een geheel ander verhaal).

Resolutie 1514 kan in stelling gebracht worden tegen de afscheiding van BIOT van Mauritius. Mauritius heeft de herkolonisering van dit gebied nooit geaccepteerd, en terecht.
De grootste leugen van het koloniale bewind, Labour of Tories, het maakte niet uit, is dat de eilanden niet “permanent” bewoond waren. Alsof de bewoners een soort toeristen waren of seizoensarbeiders. Op het koloniale ministerie omschreven als “some birds” [sixties-jargon voor “meisjes”, en natuurlijk kent de archipel een grote rijkdom aan zeevogels] en “some Men Fridays [naar Robinson Crusoë]”. Schaamte over het racisme was er totaal niet.

Er was noodzakelijk handelsverkeer tussen Mauritius en de afgelegen eilanden. Het bestaan aldaar werd en wordt aangeduid als paradijselijk, door de bewoners, maar niet alles was voorhanden.
De manier om de eilanden te ontvolken was te zeggen dat er geen boot terug ging. Zodat de eilanders (de eigen naam voor de bewoners is Îlois) plotseling verkommerd en ontheemd achterbleven op hoofdeiland Mauritius.
De laatste bewoners zijn openlijk zonder meer gedeporteerd (“Het eiland wordt gesloten”), slechts enkele bezittingen mochten worden meegenomen en zeker niet de honden. Die werden afgemaakt, vergiftigd met strychnine en verbrand waar de bewoners nog bij waren. Zo werd hun extra schrik aangejaagd.

Amerikanen zijn diepgevoelige mensen. Bij de basis op Diego Garcia is een speciale begraafplaats voor honden. Voor de honden van de koloniale bezetters uiteraard.

Liseby Elysé-Bertrand, de spilfiguur in The last colony is hoogzwanger als zij in 1973 gedeporteerd wordt. Het kind komt dood ter wereld.
Elysé blijft op Mauritius wonen, haar later geboren kinderen trekken naar Engeland. Alle Chagossianen en hun nazaten willen naar hun geboorteland terug. Phillippe Sands, advocaat op het gebied van internationaal recht, gaat in jaargangen na hoe het recht van Chagossianen en Mauritius als hoofdeiland waarbij de archipel hoort door de Britse kolonialen tot op heden worden gedwarsboomd. Dat Mauritius inmiddels heeft ingestemd met het voortbestaan van Camp Justice, zoals de VS-basis fijnzinnig genoemd is, maakt niet uit. De nieuwste truc is het tot zeereservaat benoemen van de oceaan rond BIOT. Zo fijngevoelig en milieubewust… Afgewezen in internationale rechtszitting, maar de Britse regering houdt vol.

Camp Justice is gebruikt als basis voor bombardementsvliegtuigen die Irak bestookten. Het is ook tussenhaven geweest voor “harde ondervragingen”(marteling dus) van al dan niet vermeende terroristen.

Het Britse koloniale regime heeft wat geld ter beschikking gesteld aan de gedeporteerde Chagossianen, en meent dat hiermee de schuld wel vereffend is.
Als troost mogen geselecteerde gedeporteerden af en toe op heritage visit (dit soort typisch Engelse hypocriete taal is moeilijk te vertalen). Liseby Elysé kan in de enkele toegestane uren de kerk, haar oude huis, de begraafplaats bezoeken. Daken zijn er niet meer. Veel is overwoekerd in die decennia (nu vijftig jaar).

Het Internationaal Gerechtshof verklaart in 2019, dus ruim vijftig jaar na de afscheiding van BIOT, dat deze afscheiding illegaal is. De uitspraak wordt bevestigd in een resolutie van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties.
De internationale rechtsorde zal Westminster aan de reet roesten, tenzij het uitkomt. Er is nog geen enkele stap gezet om de afscheiding ongedaan te maken. (De enige politicus van belang in Engeland die zich uitdrukkelijk tegen de afscheiding heeft uitgesproken is Jeremy Corbyn. Een van de redenen waarom die beslist weggewerkt moest worden.)

Op haar recente heritage visit is Liseby blij en optimistisch. Zij vertrouwt er op dat het goed komt.
In haar langdurig-tijdelijk huis op Mauritius hangt een portret van Elizabeth II aan de muur. Liseby heeft een zwak voor haar.
We kunnen met een gerust hart zeggen dat de gevoelens niet wederzijds waren.

Ik zie dat The last colony gelijktijdig in Nederlandse vertaling is verschenen. U heeft geen excuus voor uw onwetendheid, als u hier nog niet erover op Krapuul of alhier gelezen heeft.

 – Bibliografische gegevens naar het boek in mijn bezit:
Philippe Sands, The last colony – a tale of exile, justice and Britain’s colonial legacy. London: Weidenfeld & Nicolson, 2022. 208p.

Het kleinburgerlijk neo-anarchisme

 

Een klein stuk vertaald van een artikel van Mark Fisher uit 2013 dat de plaats en de tijd waarin het geschreven is weerspiegelt. De nieuwste links-academische interesses zijn er nog niet in te vinden. En ja, in Groot-Brittannië is het klassebewustzijn veel sterker en duidelijker uitgedragen dan in aartskleinburgerlijk Nederland. En wat de parlementaire linkervleugel (de sociaal-democratie in feite) heeft bereikt is altijd in coalitieverband geweest.

Maar ik hoor de parmantige gideonsbende tegen talrijkere mededemonstranten al roepen: “Wie heeft ons verraden? Sociaal-democraten!” Een uit Duitsland geleende toverspreuk ook nog eens (in het Duits rijmt het tenminste).

Met neo-anarchisten bedoel ik beslist niet anarchisten of syndicalisten die bij daadwerkelijke organisatie op de werkplaats betrokken zijn. Ik bedoel eerder zij die zich identificeren als anarchisten, maar wier betrokkenheid in politiek nauwelijks studentenpolitiek en bezettingen overschrijdt, en commentaar geven op twitter. Neo-anarchisten komen gewoonlijk uit de kleine burgerij, zoniet uit zelfs meer bevoorrechte klassen.

Ze zijn ook in overstelpende mate jong: in de twintig of ten hoogste begin dertig. Neo-anarchisten hebben niets anders dan kapitalistisch realisme meegemaakt.  Toen de neo-anarchisten tot politiek bewustzijn kwamen – en dat is voor velen van hen zeer onlangs, merkbaar aan de lompe zelfvoldaanheid die ze soms vertonen – was de Labour Party een Blairite huls geworden, die neoliberalisme met een kleine dosis sociale rechtvaardigheid doorvoert. Maar het probleem met het neo-anarchisme is dat het gedachteloos dit moment weerspiegelt in plaats van een mogelijkheid tot ontsnappen te bieden. Het vergeet, of is zich echt niet bewust, van de rol van de Labour Party bij het nationaliseren van belangrijke industrietakken en nutsbedrijven of bij het oprichten van de National Health Service. Neo-anarchisten zullen stellen dat ‘de parlementaire politiek nooit iets heeft veranderd’. of dat de ‘Labour Party altijd nutteloos is geweest’ terwijl ze protesten bijwonen over de NHS of klachten retweeten over het afbreken van de verzorgingsstaat. Er is hier een vreemde impliciete regel: het is in orde  te protesteren tegen wat het parlement heeft gedaan maar het is niet goed om het parlement in te gaan of de massamedia om van daar verandering teweeg te brengen. De gangbare media moet men verachten maar er moet naar BBC Question Time gekeken worden om er over te klagen op twitter. Het streven naar zuiverheid gaat onmerkbaar over in fatalisme; men kan maar beter op geen enkele wijze besmet worden door de corruptie van de hoofdstroom, het is beter nutteloos “verzet te bieden” dan het risico lopen je handen vuil te maken.

h/t: Harriet Bergman,

waarvan deze passage overgenomen, in de geest van bovenstaande:

 Cursed cancellations, een instagram account die linkse infighting en cancelculture op de schop neemt, wijst er op dat het vooral ‘body positive gluten vrije cupcake bakkers’ zijn die gecancelled worden door links. Binnen de bubbel moet er een zuivere, pure lijn zijn. Pas als we alle ongure elementen weggejaagd hebben, kan de revolutie starten…

Amnesty, het zij zo

 

Het Biafra Actie Comité had bij de genade Gods via de Hervormde Jeugdraad Amsterdam kantoorruimte gekregen. Dominee Guus Prast was lid, en ik vermoed dat ook ds. Ernst Stern er bij betrokken was. *)
Op 15 januari 1970 capituleerde Biafra voor het Nigeriaanse leger. De quick kill waar Westminster op gerekend had, had bijna drie jaar geduurd.
Het comité had voor een verloren zaak gestreden en onze nieuwe bezigheid was zoveel mogelijk op afstand te bezien of de voedselvoorziening aan het moedwillig uitgehongerde land op gang kwam. Dit gebeurde al spoedig onder de naam Werkgroep Nigeria.

Maar een eigen kantoorruimte voor een verloren zaak was op den duur niet houdbaar. De Jeugdraad liet ons de ruimte delen met het zich tot een professionele organisatie ontwikkelende Amnesty International. Wat in de praktijk neerkwam op het delen met Lidy Horowitz, een vrouw met een ongelooflijke inzet die ook als het zo uitkwam hulp aan ons comité met zich meebracht.
Bij haar verscheiden verneem ik dat zij de afdeling van Amnesty in Nederland heeft opgericht. En van dat verscheiden moet ik vernemen via een stuk in de Volkskrant van zo’n drie jaar geleden.

Lidy is tot kort voor haar einde vrijwilligster geweest voor Amnesty, nooit betaalde kracht. Haar overlijden was geen nieuws op de site van de club. Te druk met mensenrechten, neem ik aan. Om de joodse formulering even te lenen: moge haar gedachtenis tot zegen zijn.

Na de episode van samenzijn op kantoor werd ik in mijn georganiseerd-anarchistische tijd op een andere manier geconfronteerd met Amnesty. Het zwijgen over de misdaden van het bezettingsleger in de Six Counties, inclusief en voor Amnesty bovenal: het buitengerechtelijk interneren van bij voorbaat tot verdachten verklaarden, te beginnen in augustus 1971. En via een Ierse kameraad de inzet voor een opgesloten klokkenluider (zo zegt men het nu) aangaande oorlogsmisdaden van het Britse leger in het voor zijn onafhankelijkheid vechtende “protectoraat” Zuid-Jemen. We hebben hem vrij gekregen.
Amnesty was (en is) niet International. Het is een Engelse quasi-nongouvernementele organisatie.

Maar de afgelopen latere decennia waren nu eenmaal die van het schuivende Overton-venster: een liberal, eigenlijk door-en-door D’66-club als Amnesty diende in doorsnee als kompas voor mensenrechten in het algemeen. We hebben hier nogal wat persberichten overgenomen en soms oproepen tot het tekenen van petities.
Een jaar of tien geleden nam Amnesty het nog op voor Pussy Riot, iets wat ik toen verdacht vond (Zelfkritiek! Ik ga het spoor op het net niet verwijderen). Maar 24 februari 2022 hoort voor iedereen buiten Rusland als keerpunt aangemerkt te worden, en wie dat niet doet mag wat mij betreft (en mij niet alleen) als fout bestempeld worden. Dag Noam Chomsky, dag Roger Waters, dag Jeremy Corbyn – en dag Amnesty “International”.

Ik zou er veel meer over kunnen schrijven en dat zou nog veel persoonlijker worden dan bovenstaande alinea’s met herinnering aan meer dan een halve eeuw geleden. Want mijn band met Amnesty gaat verder. Maar ik doe het niet.

Weer kan iets van de lijst van liberals weggestreept worden, na de nepneutraliteit ten aanzien van Oekraïne waarover ik op Krapuul al allerlei geplaatst heb. Voor de zekerheid nog eens: hier, hier, hier en hier.

Kameraad van jaren her Lidy die onvindbaar is op de site van Amnesty hoeft het niet mee te maken. Ik sluit af met een stukje soundtrack van begin 1970, het was toepasselijk, die titel.

Waar de Revolutie over gaat

 

De Revolutie zal niet gaan tegen mensen maar tegen instellingen. Jammer voor de politie die de banken bewaakt.

De Revolutie zal niet gaan tegen de grote baas maar tegen de grote fabriek.

De Revolutie zal niet tegen de bourgeois gaan maar tegen de grote stad.

De Revolutie zal niet tegen het fascisme of het communisme gaan maar tegen de totalitaire Staat, wat die ook zij.1)

(..)2)

De Revolutie zal niet tegen “de een procent” gaan maar tegen de winst.

De Revolutie zal niet tegen de handelaren in kanonnen gaan maar tegen de bewapening. De Revolutie keert zich niet tegen het buitenland maar tegen de natie.

De Revolutie is niet een klassenstrijd maar een strijd voor de rechten van alle mensen.

We zouden steeds de eerste term kunnen afwijzen, die immers alle mogelijke hypocrisie toelaat, en die ook past bij een fascistische of communistische revolutie – de tweede term laat geen afwijking van de principes toe.

1) “Communisme” stond in 1935 gelijk aan wat nu stalinisme heet, het terreurbewind in de Sovjet-Unie.
2) Weggelaten is een zeer tijdgebonden formulering. Als zij in het hier en nu geplaatst wordt zou zij ongeveer luiden: De Revolutie keert zich niet tegen John de Mol maar tegen alle reclame. Hoe houdbaar is de eerste term…

- Uit: Directives pour un manifeste personnaliste door Bernard Charbonneau en Jacques Ellul

 

Wat vinden anarchisten er van?

Het is een vaste formule op de site van de Internationale Socialisten: “Wat vinden socialisten van…?” Positieve discriminatie is blijkbaar zoveel uitleg waard dat ik er twee artikelen met identieke titel over vind.
Het aardige van zo’n stuk is dat het uiteraard ex cathedra partijstandpunten bevat. Van een trotskistische club tendens Tony Cliff, begrijpt u wel? Dus tja, zijn dat “socialisten”? Waarschijnlijk wel.
Maar “socialisten” zijn zeker ook te vinden in de Socialistische Partij, de naam zegt het al, de Partij van de Arbeid, democratisch-socialistisch, die andere trotskistische tendens van Grenzeloos/Solidariteit. En zouden er in GroenLinks en BIJ1 niet ook socialisten te vinden zijn, of bij de Partij voor de Dieren, en in al die overboordgegooide clubs van de SP? En wat er verder aan fauna te vinden is, de heel kleine aapjes van Paul van ’t Veer, die wel gevlooid moeten worden (maar hoef ik het niet te doen?).

Er is één ex cathedra uitspraak over anarchisten waar ik mij wel aan waag. Het anarchisme is ideengeschichtlich deel van de socialistische familie, in oudere tijden misschien zelfs identiek aan die familie. Maar daar ga ik niet op in nu. Het zogenaamde anarchokapitalisme is net zo min anarchisme als nationaal-socialisme socialistisch is. Toch zult u beweringen van het tegendeel blijven vernemen, altijd vanuit antisocialistische hoek.
Socialisme betekent in de ruime zin hier: streven naar het brengen van de productiemiddelen onder het beheer van de gemeenschap. Dat is een rekbaar begrip want bij de PvdA, als men al iets vindt, denkt men daar iets anders bij dan een libertair-marxist.

Maar “wat vinden anarchisten van…”? Een bom gooien in een restaurant, want dat is maar luxe en iedereen is schuldig? Of een sit-in organiseren op een snelweg en je zonder verzet laten wegslepen? Het ene wordt geweldsanarchisme genoemd, het andere geweldloos en ik hoop dat u zich niet afvraagt waar ik op dit punt sta. Maar daar hebben we al iets, een extreem voorbeeld misschien, van het onbestaanbare van het ondubbelzinnige antwoord op de vraag “wat vinden anarchisten…” De netelige kwestie dat de middelen in overeenstemming moeten zijn met het doel – een staatloze samenleving brengt men niet met bommen tot stand, “you cannot blow up a social relationship” – die kwestie dus blijft buiten beschouwing.

“Jullie mogen toch niet stemmen?” Van wie niet, waar is het centraal comité? Thom Holterman was niet alleen lid van de PvdA, hij was er raadslid voor. Roel van Duijn was wethouder voor de PPR. Hans Ramaer was Statenlid en raadslid voor de Groenen. Drie anarchisten, drie partijen. En er zijn in GroenLinks en de Partij voor de Dieren (zeker één, kan ik u vertellen…) ook anarchisten te vinden. Bij gebrek aan enige zinnige organisatie van anarchisten als anarchisten is het de beste manier om, jawel, ik citeer zomaar een socialist, binnen de smalle marges van de democratie het streven te ondersteunen.
De zinnigste organisatie van anarchisten als anarchisten zou in de vakbeweging horen te zijn. Er is geen land op aarde waar dit bij benadering tot de mogelijkheden behoort, ook niet meer in Spanje. Zonder band met de arbeidersbeweging, of de beweging van de arbeiders, is anarchistische organisatie luchtfietserij.

Blijmoedig sluit ik af met: Hoed u voor lui die een antwoord hebben op “Wat vinden anarchisten van…”
Dialectisch denken, dat hoort er ook bij…

– Afbeelding: By unknownn – fairfax, Fair use, https://en.wikipedia.org/w/index.php?curid=5268117