17 november, 2023
Following Christ rather than being a christian
His reaction was even more critical than I might have expected. He replied: "Oh no, I'm not a tovaríshch. Mr. Brezhnew is a tovaríschch, and other high figures from the Kremlin are."
So the salute of comrades amongst each other had become a title of someone in power behind high walls. The world had been put upside down and the comrades were in control. You'd better obey them.
I had to think of what I was told in Moscow while I was trying to formulate why I do not like to be called a christian, and will hesitate to call myself by that name. Pat Robertson is a christian. Joseph Ratzinger is a christian. George W. Bush is very much a christian. So is Tony Blair. Or John Howard. Or Angela Merkel. Or "my" national Harry Potter Jan-Peter Balkenende.
I do not see how you could honestly say: oh no, they are not really christians. Just like there were and maybe still are communists who would say: Mr. Brezhnew was not a real communist. Socialism still has to be realised some time in the future. Maybe I can agree with that thought, but you cannot rid communism of the dictatorship of the tovaríshchi any more. Neither can you get rid of the stains attached to calling yourself a christian in 2006. It is a company I by definiton do not want to keep.
"Christian" is not about being someone. There are some places where being a christian is a matter of identity first and foremost. It is beyond irony that exactly these christians are being forced out of their homes thanks to the actions of christians like Bush and Blair (if you don't understand this: I am referring to the earliest communities of those following Christ, in the so-called Middle-East). Following Christ ("being a christian") is a task you take up (Matth. 11:25-30) voluntarily. That is the best you can say about it.
And in the final analysis in more than one sense following Christ means liberation of christians. That indeed is something to strive for.
16 november, 2023
Ebenezer Howard, well-known urban planner
...but it certainly is not well-known that he can be counted as a christian-anarchist. The man whose ideas have been used by all kinds of people and authorities who would not even want to dream of his ideals, wanted his city to be a weapon for peace and religion.
Something went wrong, although it is hard to say what exactly went wrong.
Some pages of his To-morrow< republished as Garden-cities of tomorrow, can be found here.
13 oktober, 2023
Afschudden van walgelijke standpunten
Het is niet aan goed doorvoede witte intellectuelen om achter hun veilige computerscherm te dicteren hoe de anti-koloniale strijd moet worden gevoerd.
Een zin in een stuk dat op het moment van schrijven niet als bron aan te wijzen is, en ik kan daar geen traan om laten. Het komt van een site die wij ooit als "de buren" hadden aangemerkt, waarvan we nogal wat stukken hebben overgenomen (een belangwekkend theoreticus als Thomas Decreus schreef er voor, maar die is er weg - waarom, vraag je je af...). Het bestrijdt de vermeende hypocrisie van "het westen" over de verrassingsaanval van Hamas van afgelopen zaterdag. De zin roept nogal wat vragen op, met al die epitheta.
1) Goed doorvoede. Moet je slecht gevoed of hongerig zijn?
2) Witte. Je huidskleur bepaalt of je op de juiste wijze kunt dicteren hoe de anti-koloniale strijd gevoerd moet worden.
3) Intellectueel. Weinig of geen voortgezet of hoger onderwijs strekt tot aanbeveling.
4) Veilige. Heb je ook onveilige computerschermen, dat soort dat onverwacht explodeert?
5) Computerscherm dus. Een lekker ouderwetse schrijfmachine verdient de voorkeur.
Het merkwaardige aan dit soort zinnen is dat ze nooit geproduceerd worden door hongerige, zwarte laagopgeleiden van achter die onveilige tikmachine. Ben je gek. Zo'n zin wordt precies geschreven door zo iemand die zegt dat diegene niet kan dicteren hoe de antikoloniale strijd gevoerd moet worden. Een dergelijke essentialistische arrogantie kan toch alleen gedijen in een zich links en emanciperend wanende omgeving die in feite iedere pretentie heeft opgegeven bevrijding op het oog te hebben.
Het valt nog mee of tegen. De hetero cisman ontbreekt in het rijtje. Dit kan dus beter!
De desbetreffende site is ook meesterlijk in het ontwaren van het grote NAVO-complot tegen Rusland, dat wel terug moet slaan door dorpen en steden in Oekraïne kapot te bombarderen en aan kinderroof te doen om echt Russische kinderen te kweken in plaats van telgen van een niet-bestaand volk. Het is dan Rusland dat de anti-koloniale strijd blijkt te voeren. Een moordpartij op honderden argeloze mensen kan blijkbaar ook op begrip rekenen want het is deel van anti-koloniale strijd.
It looks like déjà vu all over again. Maar eigenlijk hoeft er niets toegevoegd te worden aan de verklaring van Bernie Sanders. In de dagen van de scheiding der geesten in het toch al zo kleine veld ter linkerzijde kwam ik tot de conclusie dat ik kennelijk tot "gematigd links" behoor. Eigenlijk bestrijd ik dat. Als iets de juistheid van de hoefijzertheorie illustreert is het wel de situatie waarin zogenaamd anti-imperialistisch "links" en ultrarechts gezamenlijk het Rusland van Poetin prijzen. En klammheimliche Freude koesteren over de moordpartij die Hamas heeft aangericht. Maar we verlaten hier in feite het terrein van klassiek links. Men kan beter zeggen dat zogenaamd uiterst links identiek is aan uiterst rechts.Dan kom je op dat hoefijzer of beter in een kwadrantenstelsel links/rechts uit bij wat men gematigd noemt. Het zij zo. Als het het afschudden van walgelijke standpunten betekent.
- Afbeelding: Politisches_spektrum_hufeisenmodell.svg, Publiek domein, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=10350949
03 oktober, 2023
Dat de angst tevoorschijn kome
Een tijd terug moest ik door omstandigheden de ongewenste
Noord-Zuidlijn in Amsterdam gebruiken. “Station” Vijzelgracht. Ik keek
de peilloze hoogte in van de roltrap naar de bewoonde wereld.
Een vrouw kwam langszij, zij zei: “Ik zie dat u het moeilijk hebt. Pak mijn hand vast, ik help u naar boven.”
Net als je wanhoopt over de mensheid verschijnt een engel die veel
zoniet alles goedmaakt. Zij hield mijn hand vast tot we boven waren en
ik kon niet genoeg buigen om mijn dankbaarheid tot uiting te brengen.
Dat ik die malle lijn moest benutten was al erg genoeg, de tramlijn
van mijn keuze was uitgevallen want er moest een ambulance komen om
iemand die gevallen was op te halen, en dat duurde nog wel even.
En – in Nederland functioneert bij voorkeur helemaal niets waar je op rekent – de lift was buiten werking.
Ach, dat inclusieve openbaar vervoer met zijn “beste reizigers”: als
rolstoelgebruiker, slecht-ter-been-zijnde al dan niet met rollator of
stok, iemand met kinderwagen en dan ook nog zo iemand als ik die door
diepte-/hoogtevrees wordt bevangen: je bekijkt het maar.
Gisteren was het weer raak, station Schiphol: de lift doet het niet.
Ik kan niet uitleggen wat mijn angst was voor de diepte van de rollende
band of de roltrap. Vooral de laatste – ik kon niet besluiten even los
van alles een plateau te kiezen de diepte in, bleef in vrees en beven
bij de opstap staan.
Ik kon het niet, durfde niet, zag mij in gedachten koppelings de trap afbonken.
Een man grijpt mijn linkerhand kordaat vast: “You can do it.” Hij stapt
de roltrap op en sleept mij mee. “No, I cannot.” “Yes you can”, zegt hij
met urbane korzeligheid. Geen geduld, geen kwartier.
Ik struikel, kan de handgreep tenslotte bereiken en word naar beneden getransporteerd. Ik haal het perron.
Het was “maar” angst. Iemand van een van de eerdergenoemde mensen die
echt helemaal op de lift zou zijn aangewezen zou dit niet meemaken.
Voor de zekerheid kan ik u vertellen dat de schrik vers is, ik ben heel
wat roltrappen gewend. Het was de lol van de HEMA op de Nieuwendijk, het
was een uitje voor mij als kind om daar op te gaan.
Ik heb geen idee waar mijn verse vrees vandaankomt. Problemen met
evenwicht? De schrik voor de val van een hoogte van niks die mij vorig
jaar sepsis bezorgde (of was de val het gevolg?)
Ik kan alleen vaststellen dat er goede geesten rondwaren die behulpzaam
willen zijn. Ze zullen er toch niet altijd zijn, vrees ik, lotgenoten!
De titel is geleend van Sören Kierkegaard.
– Afbeelding: CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=633218
21 september, 2023
De hoop blijft, ook vijftig jaar later
Hoe een flink deel van het archief van het Biafra Actie Comité bij mij is komen te liggen, en dus niet bij de verzameling in het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis is, of nog niet, weet ik eerlijk gezegd niet meer. Het kan samenhangen met het verzoek van het toenmalige opinieweekblad De Nieuwe Linie voor een stuk ter viering van de tiende verjaardag van onafhankelijk Nigeria. Het kan ook het gevolg zijn dat wij de kantoorruimte bij de Hervormde Jeugdraad langzamerhand moesten opgeven. We deelden de ruimte al sinds het begin van 1970 (als ik het mij goed herinner) met Amnesty International en die club groeide als kool, terwijl ons streven was opgegeven. Hoe het ook zij, het archiefdeel lag bij mij, en wachtte tot een zonnig weekeinde in september 2023 op bekijken en uitzoeken. Flarden studentenactivisme, Federatie van Vrije Socialisten (Chili!), Ierland Comité en meer, lagen ertussen.
Het overgrote deel van het Biafra-gedeelte van het archief bestond uit documentatie over de activiteiten van twee Brits-Nederlandse “multinationals” (dat woord is in onbruik geraakt intussen): Unilever en Shell. Nigeria is een koloniaal maaksel, zoals bijna alle staten in Afrika, en Nigeria heeft de aparte eer oorspronkelijk wingewest voor een particuliere “onderneming” te zijn geweest, de United Africa Company. Uiteraard werd de compagnie ondersteund door Britse militaire macht, en zoals het ook elders gegaan is heeft de Britse regering het bestuur over dit stuk West-Afrika geheel op zich genomen. Zonder de United Africa Company een strobreed in de weg te leggen, of de overname van deze koloniale compagnie door Unilever te hinderen. Unilever werd zo ongeveer eigenaar van dit stuk Afrika en gezien de politieke richting van de opeenvolgende junta’s die Nigeria sinds 1966 hebben bestuurd kan ik mij niet voorstellen dat dit nu niet meer het geval is.
Van Shell weten we het zeker. Deze multi koos voor de “federale overheid” in Nigeria, niet voor het afgescheiden Biafra. Deze republiek was uitgeroepen nadat er in het noorden van Nigeria uitgebreide pogroms waren gehouden tegen “binnenlandse immigranten” uit Oost-Nigeria, zoals de deelstaat toen nog heette. De staat diende ter bescherming van de inwoners. De opbrengst van de oliewinning, die zich grotendeels afspeelde en afspeelt in voormalig Biafra zou gedeeld worden met federaal Nigeria. Maar de oliemaatschappijen gokten op de overwinning van het federale leger, dat omstandig gesteund werd door Groot-Brittannië (de Labourregering wilde een quick kill van Biafra, het duurde al met al drie jaar) en de grote vriend aller anti-imperialisten in Moskou, toen nog de USSR. Waar het kon faciliteerde Shell het federale leger. Het beeld is duidelijk.
Is er veel veranderd in die ruim vijftig jaar na het verzamelen van deze documentatie? Shell is nog steeds berucht vanwege de vervuiling van de delta van de Niger, waarvan Biafra deel uitmaakte. Shell is inmiddels ook berucht vanwege de subsidie die het ontvangt van de Nederlandse belastingbetaler, waartegen dezer dagen dagelijks gedemonstreerd wordt.
Die andere thema’s? In Chili heeft de staatsgreep tegen de socialistische regering plaatsgevonden en het land herstelt moeizaam of misschien wel helemaal niet van de neoliberale militaire dictatuur.
De universiteit is met nauwelijks verholen corruptie verweven met “het bedrijfsleven”. Het Oudnoors, dat je vooral niet mocht gaan studeren bij keuzevrijheid, is met het Nieuwnoors als kleine onbelangrijke taal de deur gewezen. Aan de universiteit brabbelt men MTV-Engels en bestudeert men Relevante Zaken, zoals de noodzaak je bureau opgeruimd achter te laten op kantoor.
Ierland – het is wonderbaarlijk – is wel min of meer opgelost. De Zes Graafschappen worden zelfs in de Republiek (die niet meer verachtend Freestate wordt genoemd) Noord-Ierland genoemd. Langzaamaan wordt Ierland een modern land, grotendeels behorend bij de Europese Unie, en het noorden kan en zal daar niet bij achterblijven.
De Grote Kladderadatsj stond niet voor de deur, maar de hoop blijft. Of de moed van de wanhoop. De Grote Kladderadatsj komt, zoals Joop kwam, in 1973. Dit schrijf ik vijftig jaar later, zo zou ik toen niet geredeneerd hebben.
12 september, 2023
De elfde september opnieuw beschouwd
Dubbele Boterham met Kaas 29
Nee, niet die elfde september, die andere, die dit jaar zijn vijftigste verjaardag viert.
Kort voor de staatsgreep had de Chileense president Allende Pinochet als minister van “defensie” in zijn kabinet opgenomen. Of Pinochet de staatsgreep had uitgevoerd als hij niet in het kabinet had gezeten kunnen we niet weten, de geschiedenis loopt nu eenmaal zoals zij loopt.
Het was het einde van een kleine drie jaar opbouwen van socialisme in Chili, met hoge tegenwerking vanuit Washington maar ook binnenlands. Ik vermeld dat het de afdeling Amsterdam van de Federatie van Vrije Socialisten was die actie begon tegen de dreiging een schip met Chileens koper in beslag te nemen zodra het een Europese haven bereikte – actie die uitliep op de oprichting van het Chili Comité dat verder niet of nauwelijks inbreng had van anarchistische zijde. Het hoefde tenslotte ook niet.
We weten dat de staatsgreep een oefening in neoliberalisme was, Chili op weg naar socialisme werd een ultrakapitalistische proeftuin. En neoliberalisme en fascisme zijn goede vrienden. Stadions die tot concentratiekamp werden 'omgefunctioneerd'. Kampen in de woestijn. Kinderdiefstal van “linkse” ouders. Ongewenste personen die vanuit een helikopter in zee werden gegooid. De nacht viel over Chili, en het is een klein wonder dat er toch een einde aan het regime is gekomen, ook al blijft de grondwet, die het militaire regime heeft ingesteld, voortbestaan.
Pas later drong de laatste toespraak van Allende, gehouden terwijl het presidentieel paleis gebombardeerd werd, tot de buitenwereld door. Dramatische woorden die afsluiten met een geloofsverklaring in de arbeidersklasse, die hoe dan ook het laatste woord zal hebben.
En schoten, met de microfoon open.
Allende heeft het er niet op aan laten komen in de klauwen van de fascisten terecht te komen, maar maakte een einde aan zijn leven. We geloofden indertijd niet zomaar het verhaal dat hij zelfmoord had gepleegd. En aan dat begrip zelfmoord kan men hoe dan ook de overweging verbinden dat hij het leger had moeten inbinden – als dat gelukt was. Het leger dat de democratie had moeten beschermen.
“De parlementaire weg naar het socialisme eindigt op een met bloed besmeurde sofa”. De leuze was te lang voor een spandoek maar wat was hij juist! (De twijfel over die sofa had inmiddels toegeslagen). We hebben een andere tekst gebruikt – “loopt dood” als ik het me goed herinner, en ja, dat klopt ook maar is minder plastisch als men die elfde september in ogenschouw neemt.
We, dat waren voor het eerst alle groepen die in het pand van koffiebar Roodmerk participeerden. Vijftig jaar geleden verkondigde men nog niet dat de herfst op 1 september begon, het was mooi laatzomerweer. En de demonstratie van de op de elfde aansluitende zaterdag 15 september was een toonbeeld van linkse eenheid zoals men die maar zelden aantreft. De staatsgreep was tenslotte een aanval tegen links in de breedste zin.
En nu kijk ik terug vooral op die demonstratie en de voorbereiding er van, in het licht van de vorige aflevering van deze rubriek. Het was een zware slag, zeker, maar we liepen daar niet te treuren, wat achteraf toch merkwaardig mag heten. De laatste woorden van Allende, die we nog niet kenden, waren tenslotte ook onze geloofsverklaring. ¡Venceremos!, we zullen winnen, zoals het lied op de tekst van Victor Jara – kort na de staatsgreep doodgemarteld in het concentratiekamp – het wil:
En dat gevoel dat de toekomst aan “ons” was, was ik de enige die dat hoe dan ook wel dacht, ondanks deze harde rechtse slag? Elf september is nog jarenlang het startsignaal voor een nieuw actieseizoen geweest, met brede linkse deelname.
En plotseling was het voorbij, nog voor het einde van het decennium.
Het zou interessant, zoniet belangrijk, zijn te onderzoeken hoe het kwam dat het demonstratief herdenken is weggevallen. Wegvallen van het geloof dat dit maar tijdelijk was, dat “links” de toekomst had (en binnen dat links het anarchisme, maar dat viel buiten de orde van de demonstraties)?
In 1978, het laatste jaar waarvan ik mij herinner dat er een demonstratie van belang was, zaten we in de finale in een politiestaat. En op de eretribune zaten Wiegel en Van Agt, zoals Neerlands Hoop zong – over Chili’s buurland Argentinië. Ontmoedigender kon het eigenlijk niet. En die finale werd nog verloren ook.
– Afbeelding: De Biblioteca del Congreso Nacional, CC BY 3.0 cl, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=16325488
- Eerder verschenen bij Libertaire Orde
30 augustus, 2023
Portfolio38: In het volle licht van de koplampen - Klein gentrificatieleed - Voor Eric
In het volle licht van de koplampen
“Wacht eens even,” zei zij, overdenkende hoe het zat met haar
verovering, mij dus. “Geen idee of jij wel kunt kussen en of je dat goed
doet.”
Wat een vraag.
Ze duwde mij een portiek in en gaf de opdracht te laten merken hoe het zat.
Er dook meteen een politieauto op die het portiek in het licht van de
koplampen zette. “Wil het een beetje lukken?” onderstreepte een smeris
de feestvreugde. Nooit zoveel belangstelling meegemaakt voor iets
waarvan ik dacht dat het spontaan moest gebeuren. Of is dat een
pietluttig standpunt?
Het kon er mee door maar het kon beter, vond ze. Ik zit achteraf vooral met de vraag waarom de politie die belangstelling toonde. Portieken waren verdacht toneel.
Klein gentrificatieleed
Ankies Beste Boerenbiefbar serveerde de meestgewaardeerde biefstukken
van heel Amsterdam-Oost, een stadsdeel in opkomst zoals iedereen
inmiddels wel weet.
Het geheim van die biefstukken was dat ze in eerlijk Zeeuws Meisje
werden gebraden. Geen cent te veel hoor, maar de klanten hadden er wel
25 euro per biefstuk (exclusief begeleidende groenten uiteraard) voor
over.
En toen besloot Ankie de zaak aan de Markt over te laten. Canadese durfkapitalisten ontfermden zich over de Boerenbiefbar. Hun chef meende dat het geheim in speciale maagdelijke olijfolie lag. Ankie telde haar centen. Geen cent te weinig, om precies te zijn.
Maar de gasten klaagden steen en been: dit waren hun biefstukken niet meer. Ankie zweeg, wachtend op de krant die haar geheim zou ontfutselen.
Voor Eric
De hete zomer van 1975 – we konden nog niet weten dat hete zomers de
nieuwe norm zouden worden. Radio Caroline sloot om redenen die mij niet
bekend waren al om middernacht af, mij alleen latend met sombere
gedachten.
Kortstondig werkzame deejay Phil Mitchell zei dat het tijd was om de kat
buiten te zetten (denk aan de slotscène van de Flintstones) en startte
de huiveringwekkende klanken van Roy Buchanan’s Sweet dreams.
Niks zoete dromen van de verloren liefde, in plaats van haar of zijn
aanwezigheid. Pure wanhoop hoorbaar gemaakt door geniaal gitaarspel.
Het verraste mij dan ook niet toen ik hoorde dat Roy twaalf jaar later
opgebracht werd wegens openbare dronkenschap. En in die ene nacht cel
stapte hij uit.
08 juli, 2023
05 juli, 2023
Herinneringen van een Dijker
1. Die heerlijke zolder
Het toeval wil dat de winkel van nu iets soortgelijks verkoopt als
mijn grootouders destijds. Alleen heeft alles een merknaam die mij niets
zegt en nog minder interesseert, maar de Echte Doelgroep waarschijnlijk
wel.
De toonbank is ook verdwenen. “Niet van deze tijd”.
We hebben er iets te kopen en intussen maak ik duidelijk dat ik hier mijn eerste levensjaren half gewoond heb. De verkoper spreekt nauwelijks Nederlands, maar grootmoedig zegt hij met het weinige dat hij te zeggen heeft dat ik wel even mag kijken op de verdiepingen.
Die zijn allemaal rommelige opslagplaats. Geen woonruimte meer. Maar bovenin is de zolder. Verdomd, hij is net zo kaal als toen. Hij ruikt nog net zo. De schommel is wel weg.
2. De kleinste
De tekst is van Jan Pieter Heije, de muziek van Jos Beltjens. De eerste leeft meer voort dan de tweede.
“Omhoog, omlaag, op berg en dal,
Ben ‘k in de hand des Heeren!”
In de avondschemering, licht uit of met opzet niet aangedaan, zongen
mijn opa, zus en ik zomaar liederen. Het was goed donker op de Dijk,
zonder kunstlicht. De kleinste herinner ik mij, alleen het
eerste couplet overigens, met het derde zou mijn oma wellicht ingestemd
hebben (die vond dat we het Liedboek moesten hanteren vermoed ik).
En “Het zonnetje gaat van ons scheiden”. Herinner ik mij meer?
De platenspeler bevatte veel 78-toerenbakeliet. “Sparrow in the
treetop”. Nou niet direct de muziek van “Dijkers” nietwaar. Geen
rock’n’roll, nee.
3. Zuurbier
“Daar loopt Zuurbier!” Snel naar het raam om naar wat blijkbaar een
fenomeen was. Ik zag een man in gezelschap van een iets jongere, en ik
wist zeker dat hij liep te zwaaien als een dronkenman, die hij beslist
geweest moest zijn. Daarom werd hij Zuurbier genoemd tenslotte.
Het werd mij ook helemaal niet uitgelegd waarom hij het vermelden waard was en wie hij dan eigenlijk was.
Hoeveel tijd is er overheen gegaan om mij te doen weten wie Zuurbier was? Mijn geliefde heeft nog even een flat gedeeld met een niet eens zo ver familielid.
Bertus Zuurbier was kandidaat-raadslid voor de Rapaillepartij in Amsterdam, en heeft de raad gehaald, 1921. Als goed anarchist was hij geheelonthouder. Niks dronkenman dus.
4. De eerste keer gebeten
Indertijd verbleven er nog kinderen op de Dijk, toen er nog gewoond werd. Mijn zus en ik woonden er half, we werden nog wel eens uitbesteed aan opa en oma. Op de valreep heb ik nog vernomen dat mijn wieg allereerst op de Dijk heeft gestaan. Alsnog een verrassing.
En ’s avonds, als het stil was op straat, kon je er spelen met straatgenootjes. Ik was zowaar verliefd op een meisje uit het gezelschap, ik durf haar naam nog steeds niet te noemen. Maar een keer stamelde ik spontaan verliefd haar naam. Dat kon toch echt niet. Zij stampte in mijn richting om mij weg te jagen. De beloning voor mijn durf, die pas tientallen jaren later terug is gekomen.
5. De geuren van weleer
Een groot contrast van geuren: de straten of stegen van de dijk af
dienden als openbaar toilet voor degenen die het na cafébezoek alsnog
niet konden ophouden en dus maar ergens – eh… ja waar eigenlijk? Tegen
de muur van een huis? Zomaar, op de straat? Ik hoef het niet te vragen .
Ik bedenk dat ik een aantal jaren gedraaid heb in een deejaycafé in één
zo’n zijstraat en die bijzondere geur was wel weg. De Dijk zelf is ook
eigenlijk geen uitgaansgebied meer.
En die andere geur, die is ook verdwenen. Die hoorde bij de zeepfabriek De Vergulde Hand, die als alle industrie de stad uit moest. Na al die eeuwen verhuisd naar Vlaardingen. Ik gebruik de scheerzeep nog wel.
6. Dappere Dodo en zwaaiende tante Hanny
Mijn laatste tijd als Dijker moet getekend zijn geweest door de televisie van mijn grootouders, na de dood van mijn opa dus die van oma. Woensdag- en zaterdagmiddag waren er speciale kinderprogramma’s: de Verrekijker, een nieuwsjournaal speciaal voor ons kleinen. En door de verschillende omroepen verzorgde kinderprogramma’s, waarvan die van de VPRO verreweg de saaiste waren.
Maar waren ze spannend? Wat kan ik mij eigenlijk herinneren van Coco en Knorrepot, Dappere Dodo, kapitein Piet Römer en Ageeth (die was ook omroepster bij de AVRO) – meer dan de enkele namen? Nou ja, Knorrepot zie ik nog wel vliegen. Het was een vliegend varkentje, begrijpt u.
Tante Hanny (KRO) wuifde naar ons ten afscheid. Op onkatholieke muziek: The girl that I marry.
- Afbeelding: Door KRO - Dappere dodo 1956.png Beeld en Geluidwiki - Gallery: Dappere Dodo, CC BY-SA 3.0 nl, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=9817870
22 juni, 2023
Verkenningen christen-anarchisme, deel 6: Over conferenties en publicaties
In 2008 hield het Anarchist Studies Network op de campus van de universiteit van Loughborough, Engeland, een studieconferentie, waarbij een aparte werkgroep Religieus Anarchisme was ingesteld. Loughborough was/is een academische vrijplaats voor het bestuderen van anarchisme in de faculteit politieke wetenschappen, onder leiding van Ruth Kinna, specialiste aangaande William Morris en Peter Kropotkin. Stafleden in die dagen waren Alexandre Christoyannopoulos, Alex Prichard en Uri Gordon.
Werd “religieus anarchisme” als een ongepaste vreemde eend in de bijt
gezien, in 2008? Wellicht, maar de lezingen van dat jaar zijn gebundeld
in het boek Religious anarchism.
Mijn bijdrage aan conferentie en boek is in het Nederlands vertaald te vinden onder andere hier.
De conferentie eindigde met het oprichten van een los verband ASIRA, Academics and Students Interested ín Religious Anarchism, waar in de eerste plaats de contribuanten van de bundel aan verbonden waren. (Het genootschap is inmiddels ingeslapen). Het initiatief tot een volgende conferentie in 2012 ging uit van ASIRA, waarna de “seculieren” alsnog aansloten. We kunnen stellen dat de studie van het religieus – of spiritueel – anarchisme in de loop der tijd net als het fenomeen zelf geaccepteerd geraakt is bij de professionele godloochenaars. Een enkeling die aanvankelijk afwijzend tegenover het idee stond gaf later zelf alsnog een inleiding in de ASIRA- werkgroep. Om Landauer kan men nu eenmaal niet heen, bijvoorbeeld.
Een voorbeeld van de inleidingen van 2016:
Joana Serrado – Anarcho-mysticism as Direct action: Women mystical traditions in mediaeval and early modern Christianity
André de Raaij – Kartini, her peaceful struggle on three fronts and her reception by Christian anarchists
Anthony T. Fiscella, Lund University – Womanism, Nature, and Anarchy: Thoughts on the Intersections of Justice, God, and the Dirt of Daily Life
Dr Alexandre Christoyannopoulos – Sparking the Pacifist Imagination by Depicting the Familiar as New: The Subversive Potential of Leo Tolstoy’s ‘Defamiliarisation’
Enrique Galván-Álvarez – Jodo Shinsu: Buddhism Against the State in Japan
James Crossley – Rudolf Rocker and the Fate of the English Radical Bible
Mijn bijdragen aan de Anarchism Studies Network/ASIRA-conferenties betroffen:
2012: Ernst Stern
2014: Kairos, aan de hand van onder anderen Berdjajew
2016: Het verband tussen Kartini (door president Soekarno uitgeroepen tot Ibu Indonesia, Moeder van Indonesië, hoewel ze dat laatste woord nooit gebruikt in geschrifte) en het christen-anarchisme. Zij noemt Felix Ortt als inspiratiebron in Door duisternis tot licht, postuum verschenen boek dat tot de canon van de Nederlandse letteren zou moeten behoren, maar ja, Nederland…
Voor de conferentie van 2018 ben ik teruggeschrokken door de
dreigende hittegolf, en de tweejaarlijksheid werd daarna doorbroken of
beter afgebroken door de pandemie en het is de vraag of de “traditie”
hersteld wordt.
Bundels artikelen kunnen het gevolg zijn van conferenties, maar een
conferentie is toch altijd speciaal. Ik vermeld dat er inmiddels “in
plaats van”, naar het lijkt, drie bundels Essays in Anarchism and Religion
zijn verschenen bij Stockholm University Press, “peer reviewed” en al
(2017-2020). Ik weet niet wat ik mij daarbij moet voorstellen bij
onderzoek op nagenoeg onontgonnen terrein.
Het overzicht van mijn eigen Conferentiebijdragen, de volgende drie bij bijeenkomsten van de International Society for the Study of European Ideas, waarop ik geattendeerd ben door onze makker Bas Moreel. Het bracht me nog eens ergens, dat is zeker.
Haifa:
1998: Parallels or influence: the Dutch Christian anarchist movement 1897-1907 and the Landauer connection
Bergen, Noorwegen:
2000: Mysticism and action: Christian anarchism as a paradigm
Aberystwyth:
2002: ” The unspeakable experience”, Considerations about ethics and mysticism on the basis of Jacques Ellul and Henri van den Bergh van Eysinga
Zo’n merkwaardige conferentie-ervaring: op de Werkgroep Landauer kwam niemand af. Ik liep met de moderator over de gang van het universiteitsgebouw van Haifa, overleggende waar ik terechtkon want ik was toch wel helemaal uit Nederland gekomen. Ik zag een Geleerde Man een oproep opplakken dat er nog ruimte was in zijn Werkgroep Mystiek, en ik barstte in lachen uit. Horst Jesse vond dat maar niets: “Waarom lacht u?” ”Omdat ik bij u terechtkan met mijn lezing over Landauer”.
En aldus geschiedde. De wonderlijke ervaring om Sloveense studentes ijverig aantekeningen te zien maken over Louis Adrien Bähler, en de uitnodiging op bezoek te komen – waaraan ik niet voldaan heb, hoor – het zijn ervaringen waar geen Essaybundel tegen op kan. Dan moet ik ook nog vermelden dat ik de lezing heb overgedaan geïmproviseerd in het Frans voor Carmelitessen op de Carmel zelf.
En ja, het was Bähler die vaststelde dat er “een mystieke ader door onze beweging” liep – de christen-anarchistische dus.
Rest mij te zeggen dat ik van de na- en deels vooroorlogse Nederlandse
christen/religieus-anarchisten nog helemaal niet heb genoemd: Kees
Boeke, oprichter van War Resisters International, ook bekend van de
school de Werkplaats Kindergemeenschap in Bilthoven, en grondlegger van
Sociocratie in Nederland; Lieuwe Hornstra, die beschouwingen over
management heeft geschreven; ds. Ernst Stern, die mijn allereerste
politieke beschouwing heeft gepubliceerd; ds. H.J. Mispelblom Beyer,
schrijver van het geprezen Tolerantie en fanatisme; en de
betrokkenen bij de Catholic Worker, een in stilte zich uitbreidende
beweging die van oprichter Peter Maurin geen beweging mag heten.
Slot volgt.