Regering van en door niemand

Ruth Kinna is politicologe, verbonden aan de universiteit van het Engelse Loughborough, waar de afgelopen jaren de tweejaarlijkse studieconferentie van de Anarchism Study Group is gehouden. Misschien is Loughborough niet de enige universiteit waar het anarchisme serieus bestudeerd wordt, maar een andere weet ik zeker in Europa niet. Zij heeft Anarchism - a beginner's guide geschreven, waarvan ik beslist kan zeggen dat hij niet zomaar voor beginners is. En nu is er dan The government of no one - the theory and practice of anarchism, dat eveneens als inleiding opgevat kan worden maar al evenmin zomaar voor beginners geschikt genoemd kan worden.

Het is onvermijdelijk dat uitgelegd moet worden wat "anarchisme" betekent, wat anarchisten nastreven en hoe zij dit denken te verwezenlijken. De schrijfster laat het streven beginnen met de Europese mannen met baarden, Proudhon, Bakoenin, Kropotkin en - vooruit - ook Tolstoy. Die laatste is van belang omdat christen-/religieus- of spiritueel-anarchisten, zoals Peter Marshall, het streven veel eerder in de geschiedenis plaatsen, bij de al dan niet historische Laozi, de naam verbonden aan het taoïsme. Het is een diepe duik in de geschiedenis van het denken over hoe de maatschappij in te richten, en, bedenk ik nu, het biedt niet veel zicht op de vooruitgang waarvoor je het allemaal zou doen. Maar laat ik mijzelf op dit punt eens citeren, ik meen dat Arthur Lehning zoiets ook geschreven heeft: het doel ligt aan de horizon.

Ruth (ik vind het vervelend om met een enkele achternaam te gooien bij iemand die ik persoonlijk ken) haalt namen aan die in menig overzichtswerk (in het Nederlands is er eigenlijk niet zoiets, als je ouden als Quack en Domela niet meetelt) ontbreken. Sigmund Engländer? Hij is nieuw voor mij, evenals David Andrade, en de meeste Japanse en andere niet-Europese namen. Anarchisme is niet "eigenlijk" (Groot-)Europees en laten we dan toch maar teruggaan naar de Tao, stel ik voor...

Het boek is ingedeeld in Tradities, Culturen, Praktijk, Omstandigheden (of hoe zou u "Conditions" vertalen?) en Vooruitzichten. Het horizon-perspectief wordt niet genoemd, maar het afschaffen van de staat als praktisch te verwezenlijken doel is zachtgezegd behoorlijk ver weg. Ook al gaat Ruth niet verder terug dan de negentiende eeuw, de vrijheidslievend-socialistische stroming is misschien wel een constante in de menselijke geschiedenis. Genoeg! Ik zou u geen betere op de historie gebaseerde inleiding van nu kunnen aanbevelen.

- Ruth Kinna, The government of no one - the theory and practice of anarchism. [S.l.]: Pelican, 2019. 410p.
(Pelican is dus weer leven ingeblazen, maar niet per se meer als pocketboek en de vormgeving is niet meer zo verzorgd als in vroeger tijden. En waar is Harmondsworth gebleven?)

Carel Muller, ooit Neerlands bekendste anarchist, overleden

Carel Muller is afgelopen maandag overleden.
Ooit 's lands bekendste anarchist, en dat betekent altijd ook: de meest beruchte. Want De Telegraaf krijg je tegen je en die krant maakt nu eenmaal de dienst uit in Nederland (al dan niet via zijn omroepjes).
Waarom hij spraakmakend was kun je hier bekijken.
Een verhaal van "buitenaf" hier.

Het was een mooi idee, "verdunning" van de maatschappij met een volwaardige plaats voor wie toen zwakzinnig heette, nu spreekt men van "verstandelijke beperking".
Het idee is alsnog uitgevoerd, in het kader van een overheid die bezuinigen op alle mogelijke gemeenschappelijke voorzieningen als hoofdtaak ziet.
De ontruiming van de leefgemeenschap Nieuw-Dennendal (zo kun je het toch wel noemen) was zeker bij terugblik een nederlaag voor het progressiefste kabinet dat Nederland ooit gekend heeft. Maar dat konden we in 1974 niet weten.

Bezoek Trump aan India startsein van de genocide tegen moslims in India

"De grootste democratie ter wereld". Het is een cliché, en het valt weer, in deze dagen dat Trump op bezoek was bij zijn collega Modi in India.
Die visite lijkt wel een uitnodiging tot een Bartholomeüsnacht van "hindoes" tegen moslims.

As religious riots swept part of New Delhi today, several Hindu men said Muslims didn’t belong in India. “Why should they?’’ one asked. “The Muslims have other countries they can go to, like Syria or Nigeria. They need to get out of India.’’ https://t.co/BsoGqACr8q

— Kai Schultz (@Kai_Schultz) February 25, 2020

These are visuals from #Chandbagh after a day of violence. Chandbagh is in Delhi, the capital of the largest democracy in the world. And Delhi is burning. pic.twitter.com/sJ1sUVLJZt

— Bodhisattva Sen Roy (@insenroy) February 24, 2020

Ik zet hindoes tussen aanhalingstekens omdat die aanduiding een koloniale uitvinding is. De partij van Modi wil het officieel seculiere karakter van India vervangen door wat men daar authentiek-Indiaas hindoe-dom noemt. Zo'n tweehonderd miljoen moslims wordt aangezegd dat zij niet in India thuishoren.
De genocide tegen moslims in Burma en de Volksrepubliek China wordt in de nieuwsvoorziening al genegeerd. Wat er in India te gebeuren staat overtreft alles wat daar plaatsvindt. En als tientallen, neen honderden miljoenen moslims verdreven worden naar Pakistan of Bangladesj is dat een oorlogsdaad - en Pakistan en India hebben De Bom.

Een engel des Heren

Alexandria Ocasio-Cortez toont zich hier een engel des Heren - merkwaardig evengoed dat "bigotry" in het Engelse taalgebied een synoniem voor racisme is geworden, afgeleid als het woord is van het Middelnederlands "bi got", "bij God" dus. Of zijn kwezels per definitie racist?

Anarchie in crisis

Anarchy in Crisis

Climate crises. Banking crises. Political crises. Everywhere today we encounter crises. Is anarchism the answer, or is it too in crisis, needing urgent reinvention to survive?

The economic crisis of 2008 left a generation of young people in the West facing unemployment, soaring inequality and a politics of austerity aimed at destroying hope. In the UK and elsewhere in the West, the seeds for this had already been planted with the dispossession of industrial workers in the 70s and 80s and the shift to more diffuse systems of governance. The Global South, following decades of destructive politics, is today facing political as well as climate crises. While in the 2000s it was possible for Uri Gordon to argue that “the past ten years have seen the full-blown revival of anarchism,” the mood today is much less optimistic, with anarchists all over the world grappling with populism, the rise of neo-fascism and extreme state oppression.

The Greek root, krisis, denoting decision, or a decisive point, implies a split temporality – the moment where two or more futures become possible and a step is taken which embraces one and rejects the other. Crisis is also etymologically related to critique, through which possibilities may emerge as realities. Anarchism has always provided both, through times of hardship and times of optimism. Confident that our sparks are going to start a fire one day, let’s meet and offer an anarchist response to the state of emergency the world and politics is in.

The 6^th International Conference of the Anarchist Studies Network will be held at University of Nottingham from 2 - 4^th September. ASN conferences aim to broach new frontiers in anarchist scholarship and encourage cross-pollination between disciplines. The central theme for this conference is Anarchy in Crisis. A list of suggested topics includes, but is not limited to, the following:

• Individual or collective responses to situations of economic crisis (e.g. class struggle and trade unionism, the Occupy movement, politics of care.)
• Living in a time of crisis (e.g. war in Syria, the rise of populism worldwide, Brexit, state oppression in Hong Kong and Latin America.)
• Imperialism and crisis (colonialism, eugenics, anarchist histories in times of crisis, etc.)
• Climate change crisis (e.g. anarchist approaches to climate change, veganism, anti-natalism, Australian bush fires.)
• Post-apocalypse (e.g. anarchist utopias, posthumanism, transhumanism, politics of the future, seeds under the snow, anarchist theology.)
• Bridging the gap between personal experiences and collective crises (e.g. migrant solidarity, feminism, queer activism.)
• Responding to crisis theoretically (e.g. philosophy in times of emergency, capacities to respond to crisis, theory and practice.)
• The strength of anarchism today (e.g. critiques of anarchist approaches, new directions in theory, effectiveness of the anarchist response to crises.)

ASN also welcomes submissions that do not reference the main topic but are related to anarchist theory and practice. We welcome papers in any language, but please send an abstract in English. Abstracts should be sent by 31^st March 2020 to asn.conference.6@mail.com

More information will be available on https://anarchiststudiesnetwork.org  University of Nottingham facilities are fully wheelchair accessible and induction loops are available. Please do get in touch with any specific questions, needs or comments and we will do our best to meet them.

Sentimentele chantage en democratisch centralisme van de kouwe grond: mijn Kronstadt bij de Partij voor de Dieren

Kronstadt

Kan ik de uitdrukking "mijn Kronstadt" bekend veronderstellen? Nou vooruit dan: zij verwijst naar het ogenblik waarop communisten beseffen dat zij afstand moeten doen van De Partij en de voorgeschreven lijn.
Kronstadt was voorloper bij de Russische revolutie in 1917 en de werkers van de vloot in de vestingstad bij Sint-Petersburg wilden in 1921 alsnog de macht van de arbeidersraad (sowjet) herstellen. Onder leiding van Trotsky werd de opstand in bloed gesmoord.
Menig trotskist beleefde zijn of haar Kronstadt (lang) na deze slachting.

Solidariteit mijn zolen

Er hebben nogal wat leden van de linkerflank hun Kronstadt gezien ten aanzien van de Partij voor de Dieren na de smerige opmerking van raadslid Johnas van Lammeren tegen Sylvana Simons ongeveer een jaar geleden. Bij het partijcongres van 31 maart 2019 werd een als esopisch aan te merken motie over algemene steun aan emancipatiebewegingen (bedoeld als motie van afkeuring jegens Van Lammeren) ingediend, en in overweldigende mate afgewezen. In de zaal konden ongestraft racistische opmerkingen over "die lui" ("allochtonen" werden bedoeld) tegen de motie geuit worden. Dat was het einde van de Lastige Leden™. Hoewel het moeilijk was te geloven dat de partij de luiken open zou gooien na deze stemming kon er hoop ontleend worden aan de nieuwe voorzitter die tot schrik en tegen de zin van het bestuur was gekozen: Sebastiaan Wolswinkel, eerst voorzitter van de jongerenafdeling.
Ik bleef nog, de kat uit de boom kijken.

Royeren dat lid

In oktober vorig jaar werd de gekozen voorzitter als lid geroyeerd. De statuten schrijven voor dat bestuursleden worden aangesteld of ontslagen door het congres. Door de voorzitter te royeren voorkwam het bestuur deze procedure en in feite de vraag naar het waarom.
Verontruste leden vroegen om een buitengewoon congres. Dat werd traag en zonder overtuiging georganiseerd - voor gisteren.
Dat dit congres naar aanleiding van het royeren van de voorzitter was werd glashard ontkend.

Mensendingen

Voorvrouw Marianne Thieme trad terug in oktober en droeg het overschrijden van haar houdbaarheid nogal duidelijk uit bij een goedgeregisseerd afscheidtheater op het congres. Een sneer naar de ongenoemde uit de fractie getreden Femke Merel van Kooten-Arissen ("mensendingen"), een opmerking dat De Dieren niets hebben aan roering in de partij (met andere woorden: niet meer zeuren over die voorzitter) en een algemene sneer naar emancipatiebewegingen die niets voor dieren doen en "wij" omgekeerd wel. Stormachtige staande ovatie van USSR-achtige proportie.

Huilende dieren

Sentimenteel gejammer over de Dieren die huilen over "onze verdeeldheid" vierde hoogtij, omkranst met een opmerking die niet werd weggehamerd door een zogenaamd technisch voorzitter "van buiten" dat een voorzitter met Asperger natuurlijk helemaal niet kan. Tot twee keer toe werd uit de zaal opgeroepen niet meer "boe!" te roepen tegen de Verkeerden. Vergeefs.

Integer

Het Bestuur, waarvan we toch echt doordrongen moesten zijn dat zij geen cent voor hun werk krijgen (alsof dat niet ook voor Wolswinkel geldt dan) hield vol dat alles netjes geregeld was ("integer" noemden zij zichzelf, en mag ik intussen even mijn gloeiende ergernis over bestuurslid Marjolein Heesters uiten die voortdurend een popiejopietoon aanslaat en de Bekende Nederlandse uithangt? of is ze dat? weet ik veel - zo, die ben ik ook eens kwijt).
Het Bestuur ontraadde ten strengste moties van raadsleden uit Nijmegen en Amsterdam die hun optreden afkeurden. Als de partij zichzelf serieus neemt als politiek bedrijf zou zij het hierbij niet moeten laten zitten. Maar niets wees er op dat dit bestuur consequenties verbond aan dit wantrouwen van gekozen volksvertegenwoordigsters.

De Media zijn de Vijand

En Die Partei hat immer recht, althans Het Bestuur dat de ongewenste voorzitter er uit gewerkt had. Het congres verwierp de afkeurende moties met driekwart van de stemmen.
Democratisch centralisme, pas op voor de pers, pas op voor de televisie, en die Wolswinkel is er natuurlijk tegen aan het praten. Als de CPN geprobeerd had interne democratie te spelen moet het er ongeveer zo uitgezien hebben.

Ceterum censeo

Wolswinkel is geroyeerd omdat hij de partij in opspraak heeft gebracht.
Weet u van wie ik vind dat hij de partij in diskrediet brengt? Iemand die voortdurend over identiteitspolitiek schrijft, met de strekking dat hij tegen identiteitspolitiek is. Altijd komen wel de rompertjes van de HEMA langs, die de grote volksopstand tegenhouden.
Royeer Ewald Engelen. O, maar hij is de verkering van Thieme.

Tamám

Ik ben lid vanaf 2003.
Ik ben lid geweest. Genoeg is genoeg.

Drie kernmogendheden tegenover elkaar op het dak van de wereld

In een land met serieuze academici die in die hoedanigheid voor De Media werden gevraagd wat licht te laten schijnen over Kasjmir (om het over Oost-Turkestan of Burma en de Rohingya maar verder niet te hebben) zou het niet nodig moeten zijn het volgende te schrijven.
Ik ben een leerling van Leo Biegel, docent geschiedenis van het moderne "Midden-Oosten" en het Subcontinent. Het laatste heb ik maar summier behandeld gekregen door verwikkelingen aan de subfaculteit. Wat ik zo uit het hoofd kan opsommen:

• Kasjmir (Jammu & Kasjmir voor mijn part) was een semi-onafhankelijk vorstendom, waarvan de grenzen zijn vastgesteld door koloniale mogendheden in de buurt: Rusland en Groot-Brittannië.
• Toen de scheiding tussen islamitisch Pakistan en (in meerderheid) "hindoeïstisch" (die term is al koloniaal) India aanstaande was, werd de maharadja van Kasjmir onder druk gezet voor aansluiting bij Pakistan. De meerderheid van de bevolking is moslim, maar er zijn belangrijke Hindoe-, Sikh- en boeddhistische minderheden.
• Vanwege Groot-Brittannië, de koloniale mogendheid van het subcontinent, werd evenwel gedecreteerd dat Kasjmir bij India moest behoren.
• De volksraadpleging die had moeten plaatsvinden om de toekomst te bepalen van het vorstendom, waarvan de vorst inmiddels weg was, heeft nooit plaatsgevonden. Na de afscheidingsoorlog van 1947/48 werd het land verdeeld tussen Pakistan en India. Het dichtstbevolkte gedeelte viel onder India. Tot deze week heeft Kasjmir een aparte status binnen India gehad. Daar heeft het Modi-regime bij decreet een eind aan gemaakt.
• Pakistan stelt zich tot nu toe terughoudend op tegen de Indiase terreur. Inmiddels heeft het Modi-regime ook laten weten dat het de gebieden opeist die geannexeerd zijn door China.
• Het Chinese regime heeft een autoweg aangelegd door Kasjmirs gebied zonder dat het de Indiase "autoriteiten" was opgevallen. Het maakte tevens aanspraak op de (Tibetaans-)boeddhistische streken die deel uitmaken van Kasjmir. In 1962 liep het alsnog op een oorlog uit, waarbij China flinke delen van dunbevolkt Kasjmir veroverd heeft, iets wat bij wapenstilstand is vastgelegd. Dit wordt nu dus door Modi aangevochten.
• Wat Modi precies op het oog heeft met de feitelijke annexatie van Kasjmir - afgezien van het landjepik - is onduidelijk. Overziet het regime dat de twee andere mogendheden die delen van het oude vorstendom bezet hebben evenals India kernwapens hebben?
• Modi is ongetwijfeld aangemoedigd door de oorverdovende stilte die rond de onderdrukking van de moslims van Oost-Turkestan, en in toenemende mate in China zelf, hangt. Misschien denkt hij dat de onderdrukking geen consequenties zal hebben. Dat is ook niet uitgesloten.
• De vrijbrief tot deze annexatie komt uit het Washington van Trump. Er is geen internationale "gemeenschap" of rechtsorde die India tot de orde kan of zal roepen. Het is lang niet onmogelijk dat Pakistan en China gezamenlijk optreden op de niet al te lange duur. Wat dit inhoudt? Nogmaals: alle drie deze staten hebben de BOM.

Ik zal er maar geen kippesoepversjterende slotzin tegenaangooien. Dat dak van de wereld was al cliché genoeg.

De voskat van Corsica

Helaas, een rechtenvrije afbeelding is (nog) niet te vinden, maar waarneming en signalement zijn er. Er zijn nog Geheimen in Europa:

Op Corsica doen al jaren verhalen de ronde over wilde, mensenschuwe katten die op het eiland zouden vertoeven. Het Franse agentschap voor jacht en wild (ONCFS) zou nu bevestigd hebben dat het om een nieuwe dierensoort gaat: de ‘ghjattu-volpe’ [dit moet naar ik meen ghjaddu-volpe zijn - AdR] of de voskat.

De voskat lijkt op het eerste zicht op een uit de kluiten gewassen huiskat, met brede oren, een geringde staart en grote hoektanden. Eén exemplaar mat 90 centimeter van kop tot staart. “Het is hun lengte en hun staart waardoor ze de naam voskat kregen, van de ene kant van het eiland tot de andere”, verklaart Pierre Benedetti, chef-milieutechnicus bij ONCFS, aan AFP.

- Verder lezen

Biafra - niet te stoppen

Als iemand weet of dit over de republiek gaat of over iets heel anders, ik weet het niet en verneem het graag. (Affiche waargenomen in Amsterdam 18 mei)

Kabouters en het tegengaan van uitsterven, een eenmei-overweging

Het onderstaande is samengesteld terwille van een treffen in Leeuwarden.
Omdat lang niet iedereen daar ter plaatse zal zijn en het nu eenmaal nu de eerste mei is, publiceer ik de tekst in drietrapsformaat nu hier. Als u toch daar in Leeuwarden bent hoort u waarschijnlijk iets anders, zoniet, dan weet u het alvast.

Ik moet mij nog voorstellen. Eigenlijk ben ik specialist op het gebied van religieus anarchisme, voor Nederland dus wat betreft het christen-anarchisme zoals het naar voren kwam in het laatste decennium van de negentiende eeuw. Er was een tijd waarin er een werkverdeling mogelijk was op het gebied van de geschiedenis van de arbeidersbeweging. Het lijkt nu welhaast een luxe, en bovendien was voor deze avond Johan Frieswijk niet beschikbaar, of Dennis Bos (die is in Tilburg) en Bert Altena is er niet meer. U zult het met iemand moeten doen die in Nieuwmarktkringen in de jaren zeventig van Gerard van den Berg geleerd heeft dat een mei een gestolen en derhalve vergetenswaardige traditie is. Niet dat ik mij nu trouwhartig houd aan wat Gerard te zeggen had.

*Alweer wat jaren geleden kwam de biografie van de hand van Jan Willem Stutje over Ferdinand Domela Nieuwenhuis uit. Ik bestelde het boek in een degelijk aandoende buurtboekhandel – er zijn er nog maar zo weinig. De verkoopster die het uitpakte op de dag dat ik het kwam ophalen keek verbaasd naar de pil: zo’n dik boek over – wie kent die man?? ik niet (of woorden van die strekking). Zo staan we er voor in Nederland, en dat malle beeld aan het Amsterdamse Nassauplein (ha, een hoon, alleen al die naam) zal het niet beter maken.

Er was het een en ander aan hype voorafgegaan aan het verschijnen van deze biografie. De beste manier om links in diskrediet te brengen dezer dagen is het beschuldigen van antisemitisme. U kent hem intussen waarschijnlijk, de meest gevierde politicus van dit land verkondigt het: de fascisten en de nazi’s waren links. Jeremy Corbyn is een antisemiet. En Domela werd met terugwerkende kracht pagina’s lang voor antisemiet uitgemaakt door Stutje. Een van de belangrijkste redenen om dit te durven stellen, begreep ik, was dat hij Proudhon in zijn boekenkast had staan.

Ik had het boek overigens al geërgerd weggelegd toen ik de riedel over het schuldgevoel van Domela tegenkwam. Die komt van Jan Romein, die zeker een ziekelijk aandoende haat jegens anarchisten koesterde. En een amateurpsychologische opmerking die door geen bron gedekt wordt.
Ik heb het boek later maar weer ter hand genomen, legde het bij die antisemitismepagina’s maar weer weg en toen kwam ik Bert Altena tegen. En het was voor mij althans onvermijdelijk om over dat boek te beginnen. Bert somde een aantal omissies of fouten op die mij deden duizelen: hij was de grootste Domelakenner die er rondliep. En ik kon niet even notuleren, eerlijk gezegd verwachtte ik dat hij zelf een biografie zou beproeven, ook al zei hij steeds dat hij dat niet wilde doen.
Het is onze laatste ontmoeting geweest, een jaar later was hij dood. Hij zou het best gekwalificeerd zijn geweest als inleider over Domela, met wellicht Rudolf de Jong.

Nu moest ik wel ter gedachtenis van Bert Altena die pil van Stutje uitlezen. Knap werk van een biograaf als je niet eens duidelijkheid verschaft over het sterfjaar van de beschrevene. Maar wat mij het meest stoort is het wegwuiven van de tijd en activiteit van Domela als anarchist – die doet er duidelijk nauwelijks toe voor Stutje, terwijl deze keuze naar mijn vermoeden toch de reden is dat bij het verschijnen van het boek laster verspreid moest worden over iemand die mijn boekverkoopster niets zei.
Ik ga niet zeggen dat zijn anarchistentijd de belangrijkste was in het leven van Domela, voor ons, die honderd jaar na zijn dood terugkijken. Maar die ruim twintig jaar afdoen als een soort naschrift kan toch ook echt niet.
Dus we moeten maar wachten op een betere biografie – een “goede” durf ik niet te zeggen, tenslotte is er nooit een definitieve, maar Domela verdient beter, nog steeds.

Waarmee Domela na zijn overstap naar het anarchisme bezig was kan ik alleen maar opsommen:

– redactie van het blad De Vrije Socialist, waar veel werk in gezeten moet hebben. Toen hij niet meer voortkon, en dat was niet zo ongeveer direct na de eeuwwisseling, al zou Stutje wel die indruk wekken, heeft hij de redactie overgedaan aan Samuel Coltof en Gerhard Rijnders.
Ik heb de eerste jaargangen van het blad doorgenomen en helaas, moet ik zeggen, het is geen aangename lectuur (het feit dat het alleen op microfiche is te bekijken hielp overigens ook niet). Domela neemt voortdurend verraders waar, vanuit zijn standpunt terecht zou je kunnen zeggen. Steeds meer medestrijders uit de dagen van de Sociaal-Democratische Bond, later Socialistenbond, gaan over naar de parlementairen van de SDAP. Of een enkeling naar de christen-anarchisten, voor wie hij ook geen goed woord overheeft. Wonderlijk overigens voor iemand die een iconische afbeelding als representatie van Jezus van Nazareth op zijn bureau had, en uiterlijk trachtte op die afbeelding te lijken. (Frederik van Eeden probeerde dat ook trouwens).

– Domela de antimilitarist. Oprichter van zowel de Internationale Antimiltaristische Vereeniging waaruit het Internationaal Antimilitaristisch Bureau is voortgekomen.
Van het internationale is niet veel gekomen, helaas. Dit is mogelijk de blijvendste nalatenschap van Domela: een Nederlandse traditie die reikt tot de PSP van – ook alweer – weleer en de Hollanditis van de jaren tachtig.
Voor wie kankeren op de Europese Unie als hobby koestert: Domela geloofde in een Verenigde Staten van Europa, tot behoud van de vrede – zelfs al toen de Grote Oorlog al begonnen was. Zijn grootste teleurstelling moet geweest zijn dat de grootste levende Internationale Anarchist van die dagen, Peter Kropotkin, zich duidelijk uitsprak ten gunste van de Geallieerden, tegen de Centralen.

– Domela de vrijdenker. Nu dit woord zo ongeveer een bedekte aanduiding is voor moslimhater en antisemiet is het moeilijk zich voor te stellen dat het vrijdenken ooit een anarchistisch, en in ieder geval socialistisch getinte bezigheid was.

– Domela de drankbestrijder en vegetariër. “Drinkende arbeiders denken niet en denkende arbeiders drinken niet”. Zowel drankbestrijding als vegetarisme, uitingen van het humanitarisme zoals het indertijd genoemd werd, worden in de geschiedschrijving over de eeuwwisseling als “petites religions”, “hevig gewemel” of “deel van een beschavingsoffensief” afgedaan, waarbij het eigen streven van de arbeidersbeweging met terugwerkende kracht gekoloniseerd wordt door de bourgeoisie of wat men dan terugprojecteert als “middenklasse”. Een geschiedschrijving waarover ik mij oprecht kwaad kan maken, die typisch Nederlands is en waarmee met terugwerkende kracht het brede karakter van de beweging wordt gekleineerd.

– Antikolonialisme. Indië los van Holland, de anarchisten of vrije socialisten waren hier consequenter in dan de sociaal-democraten. Het startschot van het Nederlandse anarchisme dat die naam draagt zou wel eens het gedicht Vloekzang, de laatste dag der Hollanders op Java van Sikko Roorda van Eysinga, kunnen zijn, uit naar ik meen 1860. Hij was de man die naar men zegt Domela heeft doen kennismaken met het anarchisme.
Over de Nederlandse koloniën in “De West” wordt meestal gezwegen.

En daarmee ben ik niet volledig, maar het gaat er in de eerste plaats om dat er meer aan “Domela” vastzit dan zijn nieuwste biograaf over zijn laatste decennia weet te schrijven.

Het laatste treffen in debat tussen Troelstra en Domela werd gehouden in zaal Amicitia in Sneek, 11 augustus 1902. Op dat ogenblik is de zaak van de broers Hogerhuis van alle kanten opgegeven: drie broers die onschuldig gevangen zaten voor een gewelddadige inbraak in Britsum. Troelstra wierp zich op als advocaat maar de broers waren vrije socialisten en hadden “dus” niet veel op met de sociaal-democraten. Toen het er op aankwam vertoonden de socialisten van diverse kleur vooral verdeeldheid en onderlinge afkeer.

Wat er die avond in Sneek gezegd is, is als kapstok voor het thema van deze avond gezien door de organisatoren. Laat ik enkele citaten van de heren weergeven – de avond is als het ware goed genotuleerd, tot en met de interventies van het vrij-socialistische zangkoor tegen Troelstra.

– Domela:

De gezagskwestie is te veel verwaarloosd in het oudere socialisme. We kunnen dat niet kwalijk nemen, deze kwestie kwam later op, althans later gevoelde men haar beter. De menschen hebben eigenaardige begrippen over gezag en macht. Gezag is niet de invloed die de een heeft op den ander, omdat hij geestelijk hooger staat of fysiek sterker is; tegen dien invloed strijden wij niet; maar wanneer die invloed vergezeld gaat van macht, dan krijgt men gezag. Als ’t niet mogelijk is iemand te overreden, dan is het gezag, iemand met macht te dwingen tot datgene wat men hem voorschrijft. En tegen zulk een gezag komen wij op .

In elk mensch sluimert een anarchist, en daarnaast ook een stukje gezagsmensch. Nu hangt ’t er van af, wat de overhand zal krijgen; de anarchie of de soc. demokratie is ten slotte een kwestie van temperament, die de vrijheid boven alles stelt wordt anarchist, die meer naar ’t gezag neigt sociaal-demokraat.

Wat wil dus het vrijheidlievend socialisme? Economische vrijheid, d.i. de vrije toegang tot de arbeidsmiddelen. Geestelijke vrijheid, d.i. de vrijheid om zelf te denken en zijn gedachten te mogen uiten. Zedelijke vrijheid, d.i. de gelegenheid om vrij te leven overeenkomstig neiging en aanleg. De toekomst der anarchie Meer willen wij niet, minder ook niet; als dat niet ten volle gegeven wordt, komen wij in verzet; als zoodanig is ons socialisme revolutionair.

– Troelstra:

Ons doel is hetzelfde in zeker opzicht. Wij beiden willen i.p.v. de particuliere voortbrenging maatschappelijke productiewijze, waarmee gepaard zal gaan de opheffing van de loonslavernij, en waarvan de voorwaarde is, de onteigening van de bezitters der productiemiddelen.

– Domela weer:

Het praktisch werk der soc. dem. heeft nog nimmer iets gegeven, behalve voor hen die er minister of burgemeester door werden. Ook wij strijden den politieken strijd; de vermoording van Alexander II was een politieke daad; het afschaffen van den staat is een politieke daad, maar wij doen niet mee aan parlementairen arbeid.

– Troelstra weer:

(D)en Staat kunt ge met geen dynamiet-bommen in de lucht laten springen. Uwe fout is, dat gij het onvolkomene onzer daden wijt aan de soc. dem. i.p.v. die te schuiven op rekening van de kapitalistische maatschappij. En ik noodig u uit flink praktisch te werken, alleen op die wijze kunt gij een macht worden waarmee de bezittende klasse rekent.

*

Wat zowel bij Domela als bij Troelstra opvalt bij die discussie uit 1902 is, dat zij de Revolutie zo ongeveer om de hoek meenden te ontwaren. Troelstra zag het kapitalisme als zijn eigen doodgraver – dat was een gangbare, zelfs populaire opvatting in kringen van “de parlementairen” van die dagen, de lui die we jarenlang hebben aangeduid als sociaal-democraten. De velden werden vanzelf oogstrijp gemaakt, al wat er te doen staat is oogsten en inmiddels het kapitalisme bewoonbaarder te maken voor werkenden en armen. Dat laatste is nooit een streven geweest dat je als marxistisch zou kunnen aanduiden, het is in het begin van de vorige eeuw juist aangeduid als revisionisme. We weten dat die velden nooit oogstrijp zijn geworden en de nazaten van Troelstra zijn net zo gemakkelijk medeplichtig geworden aan de afbraak van de verzorgingsstaat zoals die intussen was opgebouwd. Laten we maar geen namen gaan noemen, en het is ook geen specifiek Nederlandse “afwijking”. Toch een enkele naam: New Labour onder Blair dat de neoliberale agenda uitvoert, zodanig dat het nu toch werkelijk als ultraradicaal gepresenteerd kan worden om terug te keren tot de sociaal-democratie, ook al is dat uitdrukkelijk de wens van de achterban die denkt dat Corbyn dat kan verwezenlijken. In Nederland valt geen Corbyn te ontwaren, ook niet in andere partijen.

Domela voorzag ook een Revolutie, die evenwel door mensen met de daarvoor toegeruste gezindheid gedragen en uitgevoerd zou gaan worden. Naar mijn weten zag hij niets of niet veel in wat je de tweehandentheorie van Peter Kropotkin zou kunnen noemen – Kropotkin was wel de meestbewonderde eigentijdse anarchist voor Domela, althans tot de Grote Oorlog. De tweehandentheorie: met de ene hand de bestaande orde afbreken, met de andere de nieuwe opbouwen (ik ken de term van Roel van Duijn, die Kropotkin heeft doen herleven in Nederland zo’n vijftig jaar geleden alweer). Men kan ook zeggen: de nieuwe maatschappij opbouwen in de schoot van de oude, het idee achter de christen-anarchistische Catholic Worker en achter de kortstondige Oranje Vrijstaat van de Kabouters, bijvoorbeeld. In eigen tegen de stroom ingaande organisatie of instellingen als productieve coöperaties of woon-werkgemeenschappen zoals de kolonies van Van Eeden en de christen-anarchisten in Laren/Blaricum en elders, zag Domela niets. Ook de vakbeweging kon alleen dienen om de nieuwe maatschappij voor te bereiden, niet om in het hier en nu verbeteringen voor de werkende mens te bedingen.

Helemaal niet tussen haakjes: het kapitaal is wel degelijk zijn eigen doodgraver. Maar zoals we kunnen zien: het zal niet in schoonheid ten onder gaan. We kunnen ons eerder het einde van de mensheid voorstellen dan het einde van het kapitalisme. Misschien alsnog in een kernoorlog die even niet voorzien is, en anders in een voor mensen onbewoonbaar geworden aarde: dat laatste is voor deze eeuw voorzien, bij ongewijzigd economisch systeem.

Aan het begin van de vorige eeuw was er wat je een socialistische infrastructuur kunt noemen, in Nederland en elders. Die eigen voorzieningen hebben het in verschillende gedaanten volgehouden tot laat in de eeuw, misschien hadden ze een andere naam inmiddels. Bibliotheken, zangverenigingen, mandolineorkesten, genootschappen die zogeheten deel-doelen nastreefden – op het gebied van antimilitarisme, vrijdenken, de Vrouwenzaak, seksuele voorlichting, streven naar ander onderwijs, natuurstudie, drankbestrijding, vegetarisme en dan vergeet ik vast nog wel iets in deze opsomming. Toen de radio er kwam was er de VARA en de Vrijdenkers Radio Omroep, argwanend zoniet hatend aangezien door de heersende klasse.

Noem het desnoods verzuiling, al denkt niemand daaraan in verband met die voorzieningen uit eigen kring. De infrastructuur veranderde en bleef, tot en met zoiets als de kabouterbeweging of de kraakbeweging – en ergens in de afgelopen decennia is er een einde aan gekomen. Of gemaakt, kan men beter zeggen. Intussen: DE manier om een einde aan de oude infrastructuur verbonden aan de arbeidersbeweging te maken, was de voorzieningen tot overheidstaak te maken, te nationaliseren. Zo lang als het zogeheten welzijnswerk bestaat is het een doelwit voor bezuinigingen, tot op het punt van zo-goed-als-verdwijnen.
Is nationaliseren een wenselijk doel? Het alternatief is repressief “ruimen” terwille van de Wensen van de Markt, zoals met de kraakcentra is gebeurd. En met de door plaatselijke overheden gewaarborgde voorzieningen is iets dergelijks gedaan, waarbij de buitengewoon onsmakelijke uitdrukking “eigen broek ophouden” zo ongeveer speciaal werd ingevoerd. Het einde van het clubhuis/jongerencentrum, buurthuis, bibliotheek, zwembad en ga maar door.

Misschien zijn er hier mensen die de invoering van de bijstandswet hebben meegemaakt, waarmee de armenzorg uit handen werd genomen van de Kerk en de liefdadigheid of een strenge overheid.
Nee, er zou niemand komen kijken of u te veel lakens in huis had. Vriendelijk en voorkomend - bijna communistisch, zag ik het ooit genoemd in een maoïstisch blaadje in de vroege jaren zeventig. De wet is van 1965. In televisiespotjes bij de invoering droop de welwillendheid ervan af. Een bloemetje op tafel moest er van afkunnen.
Al gauw was het vriendelijke weg, en kon je de tandenborsteltellers verwachten. Als er iemand was die regelmatig bij je sliep kon die je ook wel onderhouden. Er kwam de voordeurdelerskorting. En voort ging de weg omlaag, tot de afschaffing in 2004, en tenslotte onder gejuich van de sociaal-democraten de invoering van de “tegenprestatie”, oftewel dwangarbeid. Inmiddels was het een wet voor werk en bijstand.

Over het onderwijs valt iets dergelijks te zeggen. Laat de financiering aan de overheid over en je krijgt het eigenbroekverhaal op den duur. En dus een Monsanto/Syngenta-universiteit in Wageningen. En let maar op: Jair Bolsonaro met zijn per twiet aangekondigde afschaffing van filosofie en sociologie als vakken die “door de belastingbetaler” bekostigd worden geeft zicht op ons voorland als het doorgaat zoals het gaat in Nederland. Dit is tussen haakjes een reden waarom ik niet enthousiast kan zijn over de brochure Anarchisme – een introductie, waar ik “relevant onderwijs” weer zie opduiken. Relevant is bedrijfskunde, verandermanagement, het idee dat je je bureau leeg moet achterlaten op kantoor en dat je geen vaste plaats moet hebben daar. Dat was me lachen over de kabouters van Voskuil zeg – nee, dan de Marktwerking bestuderen…
Ik zeg nu: bestudeer vooral elfjes en kabouters, altijd minder nuttig dan de Markt.

Ik wil graag mijn inleiding in majeur eindigen. Van onderop, autonoom is er dezer dagen de mobilisatie van jongeren-als-jongeren in verband met de aan de gang zijnde mondiale klimaatcrisis. De autonome actie vraagt iets van regeringen. Ik zou ook werkelijk niet weten hoe zonder overheid de vervuiling aan te pakken – want daar gaat het nog steeds om, ook al veranderen de etiketten. Op dit ogenblik is in Wales en Schotland de klimaatnoodtoestand uitgeroepen. Dit zal ongetwijfeld door de centrale overheid in Londen doorkruist worden. Maar er wordt geluisterd naar de jeugd die de straat opgaat.
Veel meer om hoop uit te putten is er momenteel niet, maar het is al heel wat.
Sta op, verworpen Moeder Aarde!
Sta op, verworpenen der Aarde!