17 november, 2014

Levensverheffing als vooruitgang bij Thijsse

Wanhoop nooit aan vooruitgang is een primaire bronnenuitgave ten dienste van een eventuele biografie van Jac. P. Thijsse, als die er ooit komt - en als die niet komt is er toch deze uitgave.
Wat er voor biografie van hem doorgaat momenteel irriteerde mij - dit kwam ik tegen in besprekingen: Thijsse had er geen bezwaar tegen zich te melden bij de Kultuurkamer. De brieven wijzen iets anders uit, ik vind het een zeer subtiele terechtwijzing van de enige die eigenlijk gekwalificeerd is voor deze biografie, Marga Coesèl, die de uitgave bezorgd heeft. De Levende Natuur werd door de nazi's aangemerkt als journalistiek blad. Thijsse vond dat het dit niet was, maar liet de beoordeling hiervan in laatste instantie over aan de Behörde. De aanmelding is zo lang getraineerd dat zij er zo te zien niet eens gekomen is, maar indien wel, dan is het bepaald niet zonder slag of stoot gegaan. Het is altijd handig de verzetsheld te spelen, ruim vijftig jaar later.

Een ander punt van irritatie in de recente biografie - het werkje van Rinke Tolman verscheen bij het leven van Thijsse, dus dit kon geen afgeronde biografie zijn - was het geheel volgens de Nederlandse mode zemelen over het beschavingsoffensief, waar de bewustwording van natuur en natuurbehoud vanuit deze kleinburgerlijke visie natuurlijk deel van uitmaakt. Ik heb enkele mogelijke verwijzingen naar het veredelende van natuurbeschouwing bijeengesprokkeld:
  • De natuurbescherming is .. niet een stokpaardje voor enkele schoonheidsdwepers, maar een levensbehoefte voor heel het volk, voor de volksgezondheid, de volkskracht, opvoeding en moraal. Ook het religieus gevoel, alle godsdiensten, ook de Christelijke berusten op bewonderend en verootmoedigend besef van het natuurgebeuren.
    Waar de mensch geheel van de natuur vervreemdt wordt hij licht de speelbal van onzuivere, demoniserende genietingen. [aan Van Tienhoven, 22 februari 1939]
  • (N)atuurstudie is iets voor iedereen en voor het volksbelang hebben wij het meest aan de veelzijdige dilettanten, die, als zij aan het vertellen zijn, niet verstrikt raken in wetenschappelijk jargon. {aan Croockewit, 19 juli 1942]
  • [aan Hans Warren, 1 januari 1944] (I)k blijf je houden voor een apostel voor verspreiding van het evangelie van de verheffing van het leven door natuuraanschouwing [12 januari 1944] ...al die dingen strekken tot zielsvervulling en welbehagen
  • [aan Arnold Verkade, 31 december 1944] In de beschavingsgeschiedenis van Nederland hebben de Verkade-albums een blijvende plaats...

Veredeling, verheffing. Woorden die passen bij een vriend van Frederik van Eeden. En wat zou er tegen moeten zijn? Het is mij nog steeds niet duidelijk wat de diepe gedachte is achter de kwalificatie anders dan wat ik er hier over geschreven heb.

Eli Heimans blijft in dit brievenboek zo goed als buiten beeld. Betekent dit dat hij en Thijsse geen brieven gewisseld hebben? Of dat er in feite nog een grote bronnenpublicatie moet komen? Er zijn geen brieven aan hem gericht opgenomen in Wanhoop nooit aan vooruitgang - brieven van Jac. P. Thijsse. Wij wachten af.

Geen opmerkingen: