02 september, 2013

Zen en de vogels van de trek


Als men Zen and the birds of appetite van Thomas Merton uitheeft en zich enigszins ontsteld afvraagt: "Wat heb ik over zen geleerd?" dan brengt plotseling de herlezen inleidende opmerking van de schrijver het antwoord, ook ter toelichting van de titel:
Wanneer er veel drukte wordt gemaakt over 'spiritualiteit', over 'verlichting' of gewoon over 'zweverigheid', dan komt dat vaak doordat er gieren rond het aas cirkelen. Het zen verrijkt niemand. Als de aasvogels vertrokken zijn, komt het 'niets', het 'niet-lichaam' dat er was plotseling te voorschijn. Dat is het zen. Het was er al die tijd maar de gieren zagen het niet. Het was immers niet de prooi van hun gading.

Daisetz Suzuki noemt Meister Eckhart als een denkbare christelijke zenmeester. Dit woord gebruikt hij natuurlijk niet, ik vereenvoudig - het is de vraag of Eckhart leerlingen heeft die hem in enige zin navolgen. Misschien was Gustav Landauer wel een leerling.

Kan men zeggen dat christenen zowel als boeddhisten evenzeer in staat zijn het zen te beoefenen? Ja, mits men onder zen niets anders verstaat dan het zoeken van de onmiddellijke en zuivere ervaring op een metafysisch niveau, los van formules en vooropgezette meningen.

Onder invloed van Merton is zenmeditatie de Nederlandse kloosterwereld binnengekomen. In Zundert wordt deze nieuwe traditie levend gehouden.

Het zen zegt, zoals Wittgenstein heeft opgemerkt: "Denk niet maar zie!"

Merton beschrijft nirwana als een liefdeservaring, of het dan diesseitig mystiek is - dit citaat rekent af met de eerdergenoemde zweverigheid:

In de verlichting komt het er niet op aan de spot te drijven met de feiten van het gewone leven en ze als het ware weg te goochelen. Het nirwana, zo zeggen de boeddhisten, bevindt zich midden in de wereld om ons heen en de waarheid is niet ergens anders. Hier en nu te zijn waar wij ons in onze zo-heid bevinden, is in het nirwana zijn.

Geen opmerkingen: